कि-बोर्ड वरील शॉर्टकट्स

सर्वसामान्य शॉर्टकट्स
* CTRL+C : कॉपी

* CTRL+X : कट

* CTRL+V : पेस्ट

* CTRL+Z : अनडू

* DELETE : डिलिट

* SHIFT+DELETE : एखादी फाईल कायमची डिलिट करण्यासाठी

* F2 key : रिनेम : फाईलचे नाव बदलण्यासाठी

* SHIFT : एकापेक्षा जास्त गोष्टी सिलेक्ट करण्यासाठी

* CTRL+A : सिलेक्ट ऑल : सर्व सिलेक्ट करण्यासाठी

* F3 key : फाईल अथवा फोल्डर शोधण्यासाठी

* ALT+F4 : चालू प्रोग्राम बंद करण्यासाठी

* CTRL+F4 : एखाद्या प्रोग्राममधिल चालू फाईल बंद करण्यासाठी

* ALT+TAB : चालू असलेल्या प्रोग्राममध्ये स्थलांतर करण्यासाठी

* ALT+ESC : प्रोग्रामांमध्ये उघडलेल्या क्रमाने स्थलांतर करण्यासाठी

* SHIFT+F10 : एखाद्या सिलेक्ट केलेल्या गोष्टीसाठी शॉर्टकट

* CTRL+ESC : स्टार्ट मेनू सुरु करण्यासाठी

* F10 : चालू प्रोग्रामचा मेनू बार उघडण्यासाठी

* F5 : चालू प्रोग्राम रिफ्रेश (अद्ययावत) करण्यासाठी

* ESC : चालू प्रोग्राममधिल एखादी घटना (कमांड) रद्द करण्यासाठी

* CTRL+SHIFT+ESC : टास्क मॅनेजर सुरु करण्यासाठी


कि-बोर्ड वरील विंडोज बटणातील शॉर्टकट्स

* Windows Logo : स्टार्ट मेनू सुरु करण्यासाठी

* Windows Logo + BREAK : 'System Properties' सुरु करण्यासाठी

* Windows Logo + D : डेस्कटॉपवर जाण्यासाठी

* Windows Logo + M : सर्व चालू प्रोग्राम मिनिमाईझ करण्यासाठी

* Windows Logo + E : 'My Computer' सुरु करण्यासाठी

* Windows Logo + F : फाईल अथवा फोल्डर शोधण्यासाठी

* Windows Logo + F1 : विंडोज हेल्प सुरु करण्यासाठी

* Windows Logo + L : कि-बोर्ड लॉक करण्यासाठी

* Windows Logo + R : विंडोज रन सुरु करण्यासाठी

* Windows Logo + U : 'Utility Manager' सुरु करण्यासाठी


इतर वेगळी शॉर्टकट्स

* Right SHIFT आठ सेकंद दाबून धरल्यास : Switch FilterKeys चालू अथवा बंद करण्यासाठी


* Left ALT+left SHIFT+PRINT SCREEN : Switch High Contrast चालू अथवा बंद करण्यासाठी


*Left ALT+left SHIFT+NUM LOCK : MouseKeys चालू अथवा बंद करण्यासाठी


*SHIFT सलग पाच वेळा दाबल्यास : StickyKeys चालू अथवा बंद करण्यासाठी


* NUM LOCK पाच सेकंद दाबून धरल्यास : ToggleKeys चालू अथवा बंद करण्यासाठी


विंडोज एक्सप्लोरर मधिल शॉर्टकट्स

* END : चालू प्रोग्रामच्या खाली जाण्यासाठी

* HOME : चालू प्रोग्रामच्या वर जाण्यासाठी

* NUM LOCK + Asterisk sign (*) : तुम्ही असलेल्या चालू फोल्डर मधिल सर्व सबफोल्डर उघडण्यासाठी

* NUM LOCK + Plus sign (+) : तुम्ही असलेल्या चालू फोल्डर मधिल सबफोल्डर बघण्यासाठी

* NUM LOCK + Minus sign (-) : तुम्ही असलेल्या चालू फोल्डरला बंद करण्यासाठी

* LEFT ARROW : तुम्ही असलेल्या चालू फोल्डरला उघडण्यासाठी

* RIGHT ARROW : तुम्ही असलेल्या चालू फोल्डरला बंद करण्यासाठी


इंटरनेट एक्सप्लोरर मधिल शॉर्टकट्स


* CTRL + B : 'Organize Favorites' चालू करण्यासाठी

* CTRL + E : 'Search bar' चालू करण्यासाठी

* CTRL + F : ' Find ' : शोधण्यासाठी

* CTRL + H : ' History ' : आधी पाहीलेल्या वेबसाईटची यादी बघण्यसाठी

* CTRL + I : 'Favorites' आवडत्या वेबसाईटची यादी बघण्यसाठी

* CTRL + L : नविन वेबसाईट उघडण्यासाठी

* CTRL + O : नविन वेबसाईट उघडण्यासाठी

* CTRL + N : नविन पानामध्ये चालू असलेली वेबसाईट पून्हा उघडण्यासाठी

* CTRL + P : प्रिंट करण्यासाठी

* CTRL + R : ' Refresh ' : चालू वेबसाईटचे पान अद्ययावत ( रिफ्रेश ) करण्यासाठी


टिप : नक्कीच तुम्हाला वर सांगितलेल्या काही गोष्टी कळल्या नसतील, पण तुम्ही वापरुत तर बघा. बहूतेक तुमच्या उपयोगाच्या असू शकतात.

तुमचा कॉम्प्युटर हळू [ Slow ] चालत असल्यास ?

बर्‍याच वेळा आपला कॉम्प्युटर स्लो झाला आहे व तो पूर्वी चांगला फास्ट चालायचा पण आता हळू चालतो असे वाटते.

कॉम्प्युटर हळू चालणे किंवा स्लो होणे ही खरी गोष्ट आहे. आपल्या कॉम्प्युटरमध्ये बरेच सॉफ्टवेअर / प्रोग्राम्स टाकल्यामूळे आपला कॉम्प्युटर स्लो होतो असे सर्वांना वाटते. परंतु या व्यतिरीक्त इतर अनेक कारणांमूळे आपला कॉम्प्युटर स्लो होऊ शकतो.

कॉम्प्युटर मधिल अनेक अनावश्यक गोष्टी आपला कॉम्प्युटर स्लो करतात. आपल्या कॉम्प्युटरचा वेग [ Speed ] व्यवस्थित ठेवण्यासाठी खाली काही गोष्टी सांगितल्या आहेत.

१) कॉम्प्युटरमध्ये नेहमीच अनावश्यक तात्पुरत्या फाईली [ Temporary Files ] तयार होत असतात. खास करुन इंटरनेट वापरल्यास कॉम्प्युटरमध्ये अशा अनावश्यक अनेक फाईली तयार होतात. कॉम्प्युटर मधिल 'डिस्क क्लिन‍अप' [ Disk Cleanup ] ह्या प्रोग्रामद्वारे अनावश्यक फाईली नष्ट [ Delete ] करता येतात.

Start - Programs - Accessories - System Tools मधिल Disk Cleanup वर क्लिक केल्यास चालू होणाऱ्या चौकोनात [ C/D: ] निवडून OK करावे. त्या नंतरच्या चौकोनात निरनिराळ्या विभागात असलेल्या अनावश्यक फाईलींनी व्यापलेली जागा दाखविली जाते. इथे पुन्हा 'OK' वर क्लिक केल्यास कॉम्प्युटर त्या सर्व विभागातील अनावश्यक फाईली नष्ट [ Delete ] करतो. साधारण दर आठवड्याने अशा प्रकारे अनावश्यक फाईली नष्ट कराव्या.








२) दर आठवड्याला विंडोजच्या 'डेस्कटॉप' [ Desktop ] म्हणजेच सुरवातीच्या पानावरील 'रिसायकल बीन' [ Recycle Bin ] उघडून ते संपूर्ण खाली करावे. रिसायकल बीन मधिल सर्व फाईली एकाच वेळी नष्ट करण्यासाठी त्यामध्ये डाव्या बाजूला असलेल्या 'Empty the Recycle Bin' वर क्लिक करुन [ Delete ] करावे.


३) कॉम्प्युटर नेहमी त्यामध्ये साठविलेल्या फाईली इतरत्र साठवत असतो, यामूळे देखिल कॉम्प्युटर थोडाफार स्लो होतो.

- Start - Programs - Accessories - system Tool मध्ये Disk Defragmenter वर क्लिक करा. इथे चालू होणाऱ्या प्रोग्राममध्ये वरच्या बाजूस आपणास C: , D: असेकॉम्प्युटर मधिल विभाग दिसतील. सुरवातीला C: वर क्लिक करुन खाली असलेल्या Defragment ह्या बटनावर क्लिक करावे. हा प्रोग्राम इतरत्र पसरलेल्या फाईलींची देखिल व्यवस्थित मांडणी करतो. त्याचे हे काम पूर्ण होण्यासाठी साधारण १-३ तास लागू शकतात. त्याला लागणारा हा वेळ कॉम्प्युटरमध्ये असलेल्या फाईलींवर अवलंबून असतो. आपला कॉम्प्युटर जेवढा भरलेला असेल तेवढाच त्याला जास्त वेळ लागतो.





या प्रोग्रामच्या खालच्या बाजूस % मध्ये काम किती शिल्लक आहे ते दाखविले जाते. अशा प्रकारे कॉम्प्युटरमध्ये Defragmenting दर पंधरा दिवसांनी केले तर कॉम्प्युटरच्या वेगामध्ये थोडाफार फरक दिसून येतो.

४) कॉम्प्युटर सुरु होताना इतर बरेच अनावश्यक प्रोग्राम सुरु होतात. असे अनेक अनावश्यक प्रोग्राम कॉम्प्युटर सुरु होताना चालू होतात जे चालू जरी नाही झालेत तरी काहीच फरक पडत नाही. परंतु ते सुरवातीला चालू होत असल्याने आपला कॉम्प्युटर स्लो होतो. अशा अनावश्यक चालू होणाऱ्या प्रोग्राम्सना सुरु होण्यापासून थांबवण्यासाठी खाली सांगितल्याप्रमाणे करावे.

- Start - Run वर क्लिक करावे. आता Msconfig टाईप करुन 'OK' करावे त्यामूळे स्क्रिनवर System Configuration Utility असा प्रोग्राम चालू होईल.






या प्रोग्राममध्ये इतर कुठल्याही विभागामध्ये न जाता सरळ 'Startup' ह्या विभागावर क्लिक करावे. इथे 'Startup Item' या नावाखाली तुम्हाला काही नावांची मोठी यादी [ List ] दिसेल व त्याच्या पूढे [ ] असे बरोबरचे चिन्ह असेल, त्या यादीतील सर्व [ ] असे बरोबरच्या चिन्हावर क्लिक करुन ते बंद करावे. नंतर 'Apply' व नंतर 'Close' बटनावर क्लिक करावे. या नंतर कॉम्प्युटर 'Restart' चा मेसेज देईल व कॉम्प्युटर एकदा बंद होऊन पुन्हा सुरु होईल. यामुळे अनावश्यक असलेले बरेच प्रोग्राम कॉम्प्युटर दरवेळेस सुरु करणार नाही.


५) सध्या इंटरनेटवरील अनेक वेबसाईटवर कॉम्प्युटरचा तसेच इंटरनेटचा वेग वाढविणारे अनेक प्रोग्राम मोफत मिळतात. परंतू त्यातील नक्की कुठला प्रोग्राम चांगला हे ओळखणे कठीण असते, कारण चांगल्या नावाने हानिकारक प्रोग्राम देखिल मिळू शकतात, याला पर्याय म्हणजे नविन एखादा प्रोग्राम पडताळण्यापेक्ष्या जास्त वापरला जाणारा आणि अनेकांनी सुचविलेलाच प्रोग्राम वापरणे योग्य. सध्या ' CCleaner ' हा जास्त ओळखला जातो, याचे कारण म्हणजे तो इंटरनेट एक्सप्लोरर, ऑपेरा, फायरफॉक्स या ब्राऊझरच्या तात्पुरत्या नको असलेल्या फाईल्स डिलिट करतो, विंडोज मधिल अनावश्यक फाईल्स, लॉग फाईल्स डिलिट करतो, सॉफ्टवेअरच्या कॉम्प्युटरमधल्या नोंदी व्यवस्थित करतो तसेच तो १००% हानिकारक नाही.

' CCleaner ' सॉफ्टवेअर बद्दल अधिक माहितीसाठी आणि डाऊनलोड करण्यासाठी इथे क्लिक करा.

चॅटींग

प्रस्तावना | 'चॅट' म्हणजे काय? | चॅटची पार्श्वभूमी | चॅटरूमचे प्रकार | इंन्स्टंट मेसेंजिंग (Instant Messaging) | मेसेंजर म्हणजे काय ? | याहू मेसेंजर काम कसे करतो? | याहू आयडी | निकनेम | चॅटींग कसे करावे?

    

प्रस्तावना

चॅटींगची सुविधा वापरून तुम्ही जगातील कोणत्याही व्यक्तीशी संपर्क साधू शकता. खर तर चॅटींग हा एक सुसंवाद साधण्याचा अत्यंत परिणामकारक मार्ग आहे. कारण फोनवरून जगातील लोकांशी संवाद साधणे खुपच महागडे असते.

'चॅट' म्हणजे काय?

'चॅट' म्हणजे तुमच्या सर्वसाधारण ई-मेल प्रमाणेच असते. येथे फरक एवढाच की चॅटच्या मार्फत साधलेल्या संवादामध्ये संदेशाची देवाणघेवाण तात्काळ होते पण ई-मेल हे माध्यम वापरले तर संदेश देवाण घेवाण हळू होते. चॅटचा वापर करून तुम्ही संदेश टाईप करता आणि बटण दाबता, आणि एका सेकंदात तो संदेश जगातील कोणत्याही व्यक्तीला पाहता येतो.

चॅटची पार्श्वभूमी

इंटरनेटच्या युगामध्ये चॅटींग हा खुप मोठया प्रमाणात वाढत असलेला इंटरनेटमधील विभाग आहे. याचे कारण म्हणजे तरूण पिढीला यात खुप गंमत वाटते आणि नवनविन मित्रांशी तात्काळ संपर्क साधता येतो. चॅटींगमुळे तुम्ही तुमच्या मित्राशी किंवा मित्रांच्या समुहाशी सतत संपर्कात राहून संदेशाची देवाण घेवाण करू शकता. चॅटींगच्या माध्यमातून आपण जगातील अनेक लोकांना आपले मित्र बनवू शकता. तुम्ही टाईप केलेला संदेश खुप वेगाने तुमच्या मित्रांपर्यंत पोहोचत असल्याने हा सुसंवाद फोनवर बोलण्याप्रमाणेच असतो. चॅटींगमध्ये जेव्हा तुम्ही संदेश टाईप करत असता तेव्हा त्या चॅटरूममध्ये दुसऱ्या व्यक्तीने पाठविलेले संदेश आपण पाहू शकता. एकाच वेळेस तुम्ही अनेक मित्रांशी चॅटींग करू शकता. येथे विविध प्रकारच्या चॅटरूम उपलब्ध असतात. 'ओपन चॅट' जेथे एखाद्या विशिष्ठ विषयाला अनुसरून चॅटींग केले जाते. उदाहरणार्थ टीव्ही शो किंवा खेळ इत्यादी. काही चॅट रूममध्ये एखाद्या विषयावर चर्चा चालू असतांना अनेक लोकांमधून एक व्यक्ती त्या चर्चेचे नेतृत्व करतो.साधारणत: चॅटींगमधील संदेश हा अक्षरांच्या माध्यमात असतो. परंतू कधी कधी तो आवाजाच्या स्वरूपातही असू शकतो.

चॅटरूमचे प्रकार

चॅटरूमचे दोन प्रकार असतात. A) सार्वजनिक (Public) B) खाजगी (Private)

सार्वजनिक चॅटरूममध्ये तुम्ही ज्या व्यक्तींच्या समुहाशी चॅट करत असता त्या शक्यतो आपल्या परिचयाच्या असतात किंवा ज्या संदेशाची देवाणघेवाण आपण करू इच्छितो तो संदेश खाजगी स्वरूपाचा नसतो. परंतू जेव्हा कमी लोक विशिष्ठ मुद्यावर चर्चा करत असतात तेव्हा खाजगी चॅटरूमचा वापर केला जातो.

इंन्स्टंट मेसेंजिंग (Instant Messaging)

इंन्स्टंट मेसेंजिंग हे चॅट करण्याचे एक अत्यंत प्रभावी माध्यम आहे. वर पाहिल्याप्रमाणे चॅटरूमचा वापर करताना व्यक्तीच्या समुहाशी आवश्यकता असते. परंतू 'इंन्स्टंट मेसेंजिंगच्या' माध्यमातून एक व्यक्ती एका व्यक्तीबररोबर चॅट करू शकतो. बरेचदा जेव्हा आपण आपल्या खास मित्राबरोबर चॅटींग करत असतो तेव्हा 'इन्स्टंट मेसेंजिंग' वापरण्यात येते, जर तुम्हाला कोणी या चॅटींगमध्ये त्रास देत असेल तर Ignore ही सुविधा वापरून त्या व्यक्तीकडे तुम्ही दुर्लख करू शकता.

मेसेंजर म्हणजे काय ?

मेसेंजर हे असे एक सॉफ्टवेअर आहे ज्यामार्फत तुम्ही दूरवर असणाऱ्या मित्राशी किंवा मित्रांच्या गटाशी संपर्क साधू शकता. बऱ्याच वर्षांपासून 'याहू मेसेंजर ' 'एमएसएन मेसेंजर' हे सॉफ्टवेअर चॅटींगसाठी प्रसिध्द आहेत. 'याहू मेसेंजर ' काही वर्षांपूर्वी फक्त चॅटींगसाठी मित्रांची यादी बनविणारा साधा प्रोग्रॅम होता. पण येत्या काही वर्षात त्याच्या सुविधांमध्ये अमुलाग्र बदल झाला आहे. सध्याच्या 'याहू मेसेंजर मध्ये' 'याहू चॅटरूम', 'वेब कॅमेरा', विविध प्रकारच्या हास्यांची चित्रे इत्यादी गोष्टी पहावयास मिळतात.

याहू मेसेंजर काम कसे करतो?

'याहू मेसेंजर ' संपुर्णत: 'याहू आयडी' या संकल्पनेवर काम करतो. आणि हिच संकल्पना 'याहू ईमेल', 'याहू प्रोफाईल' 'याहू चॅट' या सर्वांसाठीसुध्दा सारखीच असते. परंतू 'याहू मेसेंजर ' 5.5 पासून 'निकनेम' ही संकल्पनासुध्दा वापरता येते. प्रत्येक व्यक्ती आपल्या पसंतीचे नाव निकनेम म्हणून देऊ शकतो. येथे 'निकनेम' बरोबर तुमचा खरा 'याहू आयडी' सुध्दा तुमचा मित्र पाहू शकतो हे आपण ध्यानात ठेवावे.

याहू आयडी

याहू आयडीमध्ये फक्त अक्षरे, क्रमांक आणि अंडरस्कोअर (_) हे अक्षरच चालू शकतो. माझा याहू आयडी'santosh_dhadnawar123' असा आहे. येथे मी कॅपीटल अक्षरात सुध्दा तो देऊ शकतो. परंतू शेवटी तो 'स्मॉल' केसमध्येच दाखविला जातो. याहू आयडी क्रमांकापासून सुरू होता कामा नये आणि याहू आयडीमध्ये एकापोठोपाठ एक दोनदा किंवा जास्त वेळैला '_s' हे अक्षर येता कामा नये. तसेच अवमानकारक शब्द याहू आयडीमध्ये चालत नाहीत.

निकनेम

याहू चॅटींग करत असताना याहू आयडी ऐवजी तुम्ही निकनेम वापरू शकता. त्यामुळे चॅटींग करणारे तुमचे मित्र तुमचे निकनेम पाहू शकतात. याहू आयडी आणि निकनेम एकमेकांपासून वेगळे असू शकतात. उदाहरणार्थ'santosh_dhadnawar123' हा याहू आयडी असलेल्या व्यक्तीचे निकनेम 'santosh' असे असू शकते.

चॅटींग कसे करावे?

आता आपणांस चॅटींगबद्दलची मुलभूत संकल्पना समजली असेल आता 'याहू मेसेंजर चा' उपयोग करून प्रत्यक्षरित्या चॅटींग कसे करावे हे समजून घेऊ. चॅटींग सुरू करण्याआधी www.yahoo.com या वेबसाईवरून तुम्ही याहू आयडी काढलेला आहे याची खात्री करून घ्य. एकदा याहू आयडी मिळाला की चॅटींग करण्यासाठी खालील कृती करा.

1 पायरी (याहू मेसेंजर डाऊनलोड आणि इन्स्टॉल करणे)

जर तुम्ही याहू मेसेंजर डाऊनलोड केलेला नसेल तर http://messenger.yahoo.com या वेबसाईटवर जाऊन तो डाऊनलोड करा येथे तुम्हास 'लीनक्स, युनिक्स, विंडोज अंशामधील तुम्ही काम करत अपणारी ऑपरेटींग सिस्टीम निवडावी लागते. आणि यानंतर योग्य ती याहू मेसेंजर फाईल डाऊनलोड करावी लागते. डाऊनलोडिंग झाल्यावर ती फाईल कार्यान्वित करून याहू मेसेंजर तुमच्या संगणकावर इन्स्टॉल करा जर तुम्ही विंडोज ऑपरेटिंग सिस्टीमवर काम करत असाल तर तुम्ही डाऊनलोड केलेल्या .exe फाईलवर माऊसने दोनदा क्लीक करा आणि तुमचा मेसेंजर इन्स्टॉल होऊन जाईल.

2 पायरी (याहू मेसेंजर सुरू करणे)

याहू मेसेंजर यशस्वीरित्या इन्स्टॉल झाल्यावर आता तो आपणांस सुरू करायचा आहे. याहू मेसेंजर सुरू करण्यासाठी 'याहू मेसेंजर ' या डेस्कटॉपवरील आयकॉनवर दोनदा माऊस क्लीक करा. कृपया खालील आकृती पहा.

हा आयकॉन क्लीक केल्यावर तुम्हाला login ही विंडो दिसेल.

3 पायरी (याहू मेसेंजर मध्ये लॉगीन करणे)

* वरील आकृतीत दाखविल्याप्रमाणे तुमचा याहू आयडी आणि पसवर्ड टेक्स्टबॉक्समध्ये टाईप करा. आणि नंतर 'Sign In हे बटण दाबा. कृपया खालील आकृती पहा.

जर लॉगिन यशस्वीरीत्या झाले तर तुम्ही आधीच तयार केलेल्या मित्रांची यादी तुम्हाला दिसेल.वरील आकृतीत 'आनंद' आणि श्रीनिवास या दोन मित्रांची नावे तुम्ही यादीत पाहू शकता. जर त्यातीलकोणी मित्र याहू मेसेंजर ने इंटरनेट असेल तर त्याचे नाव ठळक अक्षरात दिसते.

4 पायरी (यादीमध्ये नविन मित्रांचे नाव घालणे)

गरज भासल्यास तुमच्या यादीमध्ये तुम्ही अजून मित्रांची नावे घालू शकता. यासाठी आकृतीत दाखविल्याप्रमाणे Contacts > Add a Contact हा पर्याय निवडा. येथे मेसेंजर तुम्हाला मित्राचा याहू आयडी लिहीण्यास सांगेल. येथे याहू आयडी टाईप केल्यावर तो मित्र तुमच्या यादीमध्ये समाविष्ट होईल.

5 पायरी (मित्राला संदेश पाठविणे)

आता आपणांस यादीतील एखाद्या मित्राशी चॅटींग करायचे आहे. याहू मेसेंजर मध्ये हे खुपच सोपे आहे. ज्या मित्राशी तुम्हाला चॅटींग करायचे असेल त्या मित्राच्या नावावर दोनदा क्लीक करा याने एक विंडो उघडेल. या विंडोमधील टेक्स्टबॉक्समध्ये तुमचा संदेश टाईप करा आणि 'Send' हे बटण दाबा.

तुम्ही 'Send' बटण दाबल्यावर तो संदेश ताबडतोब तुमच्या मित्राकडे जाईल. जर तो याहू मेसेंजर वर उपस्थित असेल त्याला तो संदेश पहावयास मिळेल. तसेच तुम्ही सुध्दा तुमचा संदेश पहावयास मिळेल. तसेच तुम्ही सुध्दा तुमचा संदेश विंडोमध्ये पाहू शकता. कृपया आकृतीत पहा.

6 पायरी (याहू मेसेंजर मधून बाहेत पडणे)

अशा प्रकारे तुम्ही अनेक संदेश तुमच्या मित्राला पाठवून त्याच्याशी बराच वेळ चॅटींग करू शकता. जर तुम्हाला एखाद्या मित्राबरोबर चॅटींग बंद करायचे असेल तर त्याच्यासाठी उघडलेली विंडो तुम्ही बंद करू शकता. जेव्हा तुमचे चॅटींग संपेल तेव्हा याहू मेसेंजरमधून बाहेर पडण्यासाठी आकृतीत दाखविल्याप्रमाणे Messenger > Sign Out हा पर्याय क्लीक करा.

इंटरनेटचा इतिहास

1970 च्या दशकात संगणकांमधिल संदेश वहन सुरक्षीत कसे करता येईल हया गरजेतुन `डार्पा' द डिफेन्स ऍडव्हान्ष्सड रिसर्च प्रॉजेक्ट्स ऍडमिनिस्ट्रेशन नी एक संशेधन हाती घेतले. हया सुरवातीतून इंटरनेटचा जन्म झाला. त्यानंतर 20 वर्षे ते मिलीटरी व शैक्षणीक नेटवर्क म्हणून वापर होता. आधी देशभरातील मग जगभरातील संगणक जोडले गेले.

इंटरनेटची संकल्पना अतिशय साधी आहे व त्या पुढील प्रकारे मांडता येते

संगणक एका वायरनी जोडले जातात. एक संगणक दुसऱ्या संगणकाशी बोलण्यासाठी परवानगी घेण्यासाठी संदेश पाठवतो. दुसरा संगणक जर `बिझी' असेल तर तो `प्लीज थांबा' असा संदेश पाठवतो'Granting Permission' असा संदेश पाठवतो. दोन्ही संगणकांमधे एकाच प्रकारचे सॉफ्टवेअर असल्याने त्यांना संदेश बरोबर समजतात व डेटाची देवाण-घेवाण होते. आधीच्या उदाहरणातीलनेटवर्क साधे सुटसुटीत होते. आता नुसत्या वायर ऐवजी हे दोन संगणक इंटरनेटनी जोडले आहेत. म्हणजेच त्या संगणकांबरोबर कित्येक डझन संगणक संपर्क करू इच्छित असतील.

आता परिस्थिती अधिक गुंतागुंतीची झाली आहे? ती खरंच तशी आहे? संगणक `अे' ला संगणक `बी' बरोबर बोलायचे आहे, पण त्यांच्या मधे जवळजवळ 3000 मैलांचे अंतर आहे. इंटरनेट मधुन डेटा किती ठिकाणी जातो या बाबत युझर अनभिज्ञ असतो. `अे' व `बी' मधील लिंक अनेक प्रकारे होऊ शकते, कि शेकडो किंवा हजारो मैल अंतर पार करून डेटा दुसऱ्या संगणकाकडे पोचू शकतो. तुम्हाला फक्त एवढे माहित असले की पुरे की डेटा दुसऱ्या संगणकाकडे पोचेल.

1980 च्या दशकात संगणक क्षेत्रात खूप बदल झाले व त्याबरोबर इंटरनेट मधे ही अधिकाधिक व्यावसायिक व वेयक्तिक संगणक `ऑन-लाईन' जात होते, व लवकरच त्यांनी मुळ `युझर्स'ची संख्या ओलांडली1990 च्या दशकात संगणक `कोशीत युध्दाच्या समाप्ती नंतर मिलीटरी कम्युनिकेशन्समधे सुधारणा झाल्या व `कनेक्टेड' युगाची सुरूवात झाली. मुळचे मिलीटरीतील युझर्स संदेशवहनासाठी इतर साधनांकडे वळले. इंटरनेट आतच्या प्रमाणेच जागतिक स्तरावरील संगणकांचे नेटवर्क होते.

डेस्कटॉप मधील सुधारणांबरोबर इंटरनेटवरही `ग्राफीक्स' मधे सुधारणेची गरज भासू लागली. तो पर्यंत इंटरनेट हे `टेक्स्ट' मजकूर प्रधान होते.`ग्राफीक्स' सुविधा वापरली गेली त्याला HTML म्हणतात, युझर्सना ग्राफिक्स बघता यावे म्हणून ही विकसित झाली. इंटरनेट स्थिरावले असल्याने फक्त ट्रान्समिशन माध्यमात सुधारणा आवश्यक होती. ते तंत्रज्ञान म्हणजे वर्ल्ड वाईड वेब किंवा वेब.

इनपूट आउटपूट साधने

आपला संगणक जर सभोवतालच्या वातावरणाशी संपर्क साधू शकला तरच तो खरा उपयोगी ठरेल. जेव्हा आपण संगणकावर काम करत असता तेव्हा संगणकाला सूचना देण्यासाठी ज्या साधनाचा वापर करतो त्या स्रव साधनान 'इनपूट डिव्हाईस' (Input Device) असे म्हणतात. तसेच संगणक तुमच्या सूचनांवर प्रक्रीया करून बाहेरील विशिष्ठ साधनावर तुम्हाला उत्तर दाखवितो. या साधनाला 'आउटपूट डिव्हाईस' असे म्हणतात.

तुमच्या कामाच्या स्वरूपावरून कोणते डिव्हाईस तुम्हाला जास्त उपयुक्त ठरेल हे पहावे लागते. आता आपण आपल्या आवश्यकतेनुसार प्रत्येक डिव्हाईसची माहीती घेऊ ही सर्व डिव्हाईस सी.पी.यु.च्या सभोवताली मांडलेली असल्याने त्यांना 'पेरीफेरल डिव्हाईसेस' (Peripheral Devices) असेही म्हणतात.

इनपूट डिव्हाईसेस :-

आपण संगणकाला दिलेली माहिती संगणकाला समजू शकेल अशा भाषामध्ये परावर्तीत करणे हे 'इनपूट डिव्हाईसचे' काम असते. आता आपण इनपूट डिव्हाईस कोण कोणते आहे हे पाहू. ते पुढील प्रमाणे

कीबोर्ड :-

कीबोर्ड हे इनपूट डिव्हाईस असून ते प्रत्येक संगणकाला जोडले असते. कीबोर्डची रचना आपल्या सामान्य टाईप रायटरप्रमाणेच असते.की बोर्डवर काही विशिष्ट बटणेही असतात. कीबोर्डवरील आवश्यक आशी बटणे दाबून संगणकाला योग्य आशी सुचना देता येते.संगणकाला किबोर्डवरील बटण दाबल्याने निर्माण होणारा इलेक्टत्रीकल संदेश समजतो.

माउस :-

आकृतीत दाखविल्याप्रमाणे 'माउस' हे सुध्दा एक इनपूट डिव्हाईस आहे जे तुमच्या संगणकाला जोडलेले असते.माउसच्या साह्हयाने संगणकाला संदेश दिला जातो. 'माउस' एका गोलाकृती चेंडूवर हालचाल करू शकतो आणि माउसच्या वरच्या भागात दोन किंवा तीन बटण असतात. जेव्हा आपण माउस सपाट भागावरून पुढे / मागे करता तेव्हा Screen वरील माउसचा कर्सर त्याच दिशेने पुढे / मागे हालचाल करत असतो.माउसचा वापर करून आपण screen वर जलदगतीने आणि सोप्या पध्दतीने हालचाल करू शकतो.

स्कॅनर :-

कीबोर्डचा वापर करून आपण फक्त अक्षरेच संगणकाला देऊ शकतो. पण जर एखादे चित्र आपणांस संगणकाला इनपूट म्हणून द्यायचे असेल तर ते कीबोर्डच्या सहातय्याने देणे शक्य नसते. परंतू हे स्कॅनरच्या माध्यमातून शक्य होते. स्कॅनरमध्ये मॅगनेटीक इंक कॅरॅक्टर रेकोगनिशन (MICR) ऑप्टीकल मार्क रीडर (OMR) आणि ऑप्टीकल कॅरॅक्टर रीडर (OCR) या कार्यप्रणाली असतात.

आउटपूट डिव्हाईसेस (Output Devices)

मॉनीटर (VDU) :-

मॉनीटर हे अत्यंत प्रभावी आउटपूट डिव्हाईस आहे. याला कधीकधी 'व्हिज्युअल डीस्प्ले युनिट (VDU) असेही म्हणतात. मॉनिटर ही एक बॉक्स असून ती संगणकापासून पुर्णत: वेगळी असते. की बोर्डच्या सहातय्याने आपण माहिती संगणकाला देऊ शकतो तसेच मॉनिटरच्या सहातय्याने सुध्दा आपण संगणकाला विशिष्ठ सुचना देऊ शकतो. मॉनिटर संगणकाला एका केबलच्या सहातय्याने जोडलेला असतो. म्हनून या साधनाला 'आउटपूट डिव्हाईस' असे म्हणतात.

टर्मिनल :-

टर्मिनल हे एक प्रसिध्द इनपूट / आउटपूट डिव्हाईस आहे. टर्मिनलचे दोन भाग विभागणी करण्यात आली आहे. ते पूढील प्रमाने १ हार्ड कॉपी टर्मिनल २ सॉफ्ट कॉपी टर्मिनल हार्ड कॉपी टर्मिनल पेपरवर छापून देऊ शकतात आणि सॉफ्ट कॉपी टर्मिनल फक्त मॉनिटरवरच विशिष्ठ माहीतीचे चित्रीकरण करू शकतात. टर्मिनल जेव्हा संगणकाला जोडला जातो तेव्हा तो प्रत्यक्षपणे संगणकाला सूचना पाठवू शकतो. टर्मिनलचे कधीकधी डम्ब (dumb) टर्मिनल आणि इंटेलिजन्ट टर्मिनल असे सुध्दा वर्गीकरण केले जाते.

प्रिंटर (PRINTER) :-

प्रक्रीया करून मिळालेला मजकूर पानावर छापण्यासाठी प्रिंटर या आउटपूट डिव्हाईसचा उपयोग होतो. वेगवेगळया उपयोगासाठी वेगवेगळया प्रकारचे प्रिंटर उपलब्ध असतात. त्यांच्या छपाईचा वेग, छपाईची पध्दत यांच्या आधारा वरून इम्पॅक्ट (Impact) आणि नॉन-इम्पॅक्ट (non-Impact) प्रिंटर असे प्रिंटरचे वर्गीकरण करता येते. इम्पॅक्ट प्रिंटरची कार्यप्रणाली टाईप रायटरप्रमाणे असते. म्हणजेच हातोडीने ठोकल्याप्रमाणे अक्षरे पानावर उमटतात आणि तुमचा मजकूर छापला जातो. यासाठी पेपर आणि शाईची रीबन (ink ribbon) वापरली जाते. 'डॉट मॅटक्स' (dot Matrix) प्रिंटर या प्रकारचे असतात. नॉन इम्पॅक्ट प्रिंटर वेगळया पध्दतीने काम करतात. ते इलेक्टत्रो-स्टॅटीक रासायनिक पदार्थाचा आणि इंक-जेट तंत्रज्ञानाचा उपयोग करतात. लेजर प्रिंटर आणि इंक-जेड प्रिंटर या प्रकारचे असतात. या प्रकारचे प्रिंटर उच्च दर्जाची छपाई करू शकतात.

संगणकाचे प्रकार

आता आपण सध्याच्या युगात अस्तित्वात असणारे वेगवेगळया प्रकारचे संगणक पाहू. जरी हे सर्व संगणक पाचव्या पिढीतील असले तरीही त्यांचा आकार, मेमरी, क्षमता इत्यादी बाबींनुसार त्यांची विभागणी करण्यात आलेली आहे. हे संगणक खालील भागात विभागले गेलेले आहेत.

संगणकाचे प्रकार

१ मायक्रोकॉम्प्युटर २ मीनीकॉम्प्युटर ३ मेनफ्रेम ४ सुपरकॉम्प्युटर

१ मायक्रोकॉम्प्युटर :-

संगणकाचा वेग किंवा साठवण्यिची क्षमता यावरुन त्या संगणकाचे प्रकार पडतात. संगणकाचा वेग किंवा साठवण्यिची क्षमता याचा विचार केल्यास मायक्रोकॉम्प्युटर सर्वात खालच्या स्तरावर येतो. ८-बीट मायक्रोप्रोसेसर च्या चीपचा वापर करून पहीला मायक्रोकॉम्प्युटर बनविला गेला. मायक्रोकॉम्प्युटरचे सर्वात चांगले उदाहरण म्हणजे आपण घरी वापरणारा पर्सनल कॉम्प्युटर (PC) होय. हा `पीसी` अनेक इनपूट आणि आऊटपूट साधने देतो. सध्याच्या मायक्रोकॉम्प्युटरच्या चीप मध्ये बदल होऊन त्या १६-बीट,३१-बीट आणि ६४-बीटच्या झाल्या आहे. याचे उत्तम उदाहरण म्हणजे IBM PC, PC-AT इत्यादी.

२ मीनीकॉम्प्युटर :-

हे संगणक एका वेळेस एकापेक्षा जास्त लोकांना वापरता येते.यांमध्ये खुप मोठया प्रमाणात माहीती साठविता येते. आणि त्याचा वेगही प्रचंड असतो. हे संगणक एखाद्या कंपनीत उपयुक्त ठरतात. तसेच ते लोकल एशिया नेटवर्क (LAN)मध्ये वापरता येतात.

३ मेनफ्रेम :-

या संगणक मध्ये ३२-बीट मायक्रो प्रोसेसर वापरलेला असतो. त्यांचा वेग प्रचंड असतो, माहीती साठविण्याची क्षमताही खुपच जास्त असते आणि अनेक लोकांचा ताण हे संगणक सहन करू शकतो. हे संगणक शक्यतो केंद्रिय डेटाबेसमध्ये वापरले जातात. तसेच ते `वाईड एरिया नेटवर्क `(WAN) मध्येही वापरले जातात. मेनफ्रेम संगणकाची उदाहरणे म्हणजे DEC, ICL आणि IBM ३००० series होय.

४ सुपरकॉम्प्युटर :-

सुपर कॉम्प्युटर हे सर्वात जास्त वेगाने काम करणारे आणि सर्वात महागडे मशीन आहे. त्याची प्रक्रिया करण्याची क्षमता इतर संगणकांपेक्षा जास्त असते. तसेच यामध्ये एकावेळेस अनेक प्रक्रिया करण्याची क्षमताही असते. सुपर-कॉम्प्युटर बनविण्यासाठी शेकडो मायक्रोप्रोसेसर एकापाठोपाठ एक जोडावे लागतात. या संगणकाचा वापर हवामानाचा अंदाज दर्शविण्यासाठी, जैववैद्यक शास्त्रातील संशोधन, विमानाची रचना बनविणे, शास्त्र, तंत्रज्ञान इत्यादी क्षेत्रात होतो. सुपर-कॉम्प्युटरची उदाहरणे म्हणजे CRAY YMP, CRAYZ, NEC SX-3 CRAY XMP आणि भारतातील परम होय.

नेटवर्कचे प्रकार

भौगोलिक क्षेत्रानुसार संगणकाच्या नेटवर्कचे दोन प्रकार आहेत -
1) लोकल एरिया नेटवर्क (लॅन)
2) वाईड एरिया नेटवर्क (वॅन)

लोकल एरिया नेटवर्क

एका खोलीमधील, किंवा एका इमारती मधील खोल्यामधील किंवा एका ठिकाणच्या बिल्डींगमधील संगणकांना जोडणाऱ्या नेटवर्कला लोकल एरिया नेटवर्क (लॅन) म्हणतात. लॅनद्वारे डेटा ट्रान्समिशन चा वेग कित्येक मेगाबाईट प्रति सेकंद (106 बिट / सेकंद) इतका असतो. ट्रान्समिशनसाठी कोऍक्शिअल केबल वापरल्या जातात.

माहिती सामायिकपणे वापरण्यासाठी लॅनद्वारे, एका भागातले संगणक म्हणजेच सॉफ्टवेअर व हार्डवेअर जोडले जातात. सहसा मर्यादित भौगोलिक क्षेत्रातील संगणक लॅनद्वारे जोडले जातात कारण त्यांना जोडणाऱ्या केबल खूप महाग असतात. एका संगणकाच्या तुलनेत लॅनद्वारे जोडलेल्या संगणकांना अधिक चांगल्या डेटा-प्रोसेसिंग, वर्ड-प्रोसेसिंग आणि इतर माहितीची देवघेव करण्याची क्षमता मिळते. हयामुळे बहुतेक बिझनेस व सरकारी कार्यालयात लॅनचा वापर करण्यात येतो.

लॅनचे प्रमुख गुणधर्म

1) नेटवर्कमधील प्रत्येक संगणक इतर संगणकाबरोबर संपर्क करू शकतो. 2) संगणकाचे उच्च दर्जाचे कनेक्शन 3) संगणक एकमेकांना जोडणे सोपेअसते. 4) डेटा ट्रान्समिशनसाठी तुलनेनी कमी खर्चिक माध्यम. 5) वेगवान डेटा ट्रान्समिशन

फायदे

1) एखादा संगणक बंद पडल्यास 8 नेटवर्कमधील इतर संगणकांचे काम थांबत नसल्याने अधिक विश्सार्हता 2) नेटवर्कमधे नवा संगणक जोडणे शक्य व सोपे. 3) वेगवान डेटा ट्रान्समिशन शक्य असते. 4) रिमोट डेटाबेस हँडलिंग 5) पर्सनल कॉम्प्युटिंग 6) डिजीटल व्हॉईस ट्रान्समिशन व स्टोरेज.

वाईड एरिया नेटवर्क

भौगोलिक क्षेत्रापुरते, किंवा देशांतर्गत किंवा जागतिक स्तरावर संगणकांना जोडणाऱ्या नेटवर्कला वाईड एरिया नेटवर्क म्हणतात. उदा: एका कंपनीचे मुख्य ऑफीस दिल्लीत असेल व मुंबई, मद्रास, बंगलोर आणि कोलकाता येथे शाखा आहेत. इथे प्रत्येक शाखेतील संगणक मुख्य ऑफिसशी वॅनद्वारे जोडले जातात. जोडल्या जाणाऱ्या संगणकामधील अंतर इथे जास्त असते. म्हणून डेटा ट्रान्समिशनसाठी टेलिफोन लाईन, मायक्रोवेब व सॅटेलाईट लिंकचा वापर केला जातो.

वॅनचे मुख्य गुणधर्म

1) कम्युनिकेशन सुविधा

देशाच्या विविध भागात विस्तार असलेल्या कंपनीत दूर अंतराचे टेलिफोनचे बील कमी करता येते व दूर देशीचा वेळेचा फरकही जाणवत नाही. संगणकाद्वारे कॉन्फरन्सिंग करता येते, रिमोट डेटा एन्ट्री वॅनच्या माध्यमातून करता येते. नेटवर्क वरच्या कुठल्याही ठिकाणाहून डेटाएन्ट्री करता येते, त्यात कदल करता येतो, इतर संगणकाकडे प्रश्न पाठवून उत्तर मिळवता येते.

2) सेंट्रलाईज्ड माहिती

सध्याच्या संगणक युगात मोठया संस्था एककेद्रित डेटा स्टोरेज पध्दती पसंत करतात. संस्था जरी अनेक शहरांत विस्तारलेली असली तरी, महत्वाचा डेटामात्र कुठल्यातरी एकाच शहरात स्टोअर करतात. डेटा अनेक ठिकाणी तयार होत असल्याने तो एकत्र करूनएकाच ठिकाणी स्टोअर करण्याची सोय वॅन मधे असते.

आय.पी. अ‍ॅड्रेस

IP Address म्हणजेच इंटरनेट प्रोटोकॉल अ‍ॅड्रेस व तो माहितीच्या महाजालाशी जोडलेल्या संगणक सिस्टिमशी निगडित असतो. संगणक सिस्टिमसाठी तयार केलेला तो एक ओळखीचा क्रमांक असतो. कार्यालयातील संगणकाचे हार्डवेअर अभियंते नेटवर्किंगसाठी या अ‍ॅड्रेसचा वापर करतात. हा क्रमांक असतो व तो इंटरनेटच्या माध्यमातून जोडलेल्या प्रत्येक संगणकाच्या स्थळाची माहिती देतो. टेलिफोन किंवा सेलफोनच्या क्रमांकावरून तो कुठल्या ठिकाणचा आहे हे समजतो, त्याचप्रमाणे आयपी अ‍ॅड्रेस हा त्या त्या संगणकाचा ठावठिकाणा सांगू शकतो.

आयपी अ‍ॅड्रेस तीन क्लासमध्ये विभागलेला असतो. क्लास ‘ए’ मध्ये १.६ कोटी नेटवर्क समूह असतात व त्या प्रत्येक समूहाला १२६ नेटवर्क जोडलेले असतात. क्लास ‘बी’ मध्ये ६-६५ हजार नेटवर्क समूह असतात व प्रत्येकी १६ हजार नेटवर्कने बांधलेले असतात. तर ‘सी’ क्लासमध्ये केवळ २५६ नेटवर्क समूह असतात व त्यात प्रत्येकी २० लक्ष नेटवर्क समाविष्ट असतात. जरी ‘सी’ क्लास हा लहान नेटवर्किंग समूहासाठी असे म्हटले तरी प्रत्यक्षात जवळजवळ सर्वच ठिकाणी या प्रकारातली प्रणाली वापरली जाते.

आयपी अ‍ॅड्रेसची सध्या वापरात असलेली प्रणाली ही चौथ्या आवृत्तीत असून तिच्या जागांचे जगभरातले वाटप इंटरनेट असाईन्ड नंबर्स अ‍ॅथॉरिटी (IANA) ही संस्था करत असते. त्यासाठी त्या संस्थेला पाच विभागीय शाखा (रिजनल इंटरनेट रजिस्ट्रिज) साहाय्य करीत असतात. आयपी अ‍ॅड्रेसेस हे स्टॅटिक व डायनॅमिक असे दोन प्रकारचे असतात. संगणक व्यवस्थापनाने नेमून दिलेला स्टॅटिक क्रमांक हा एखाद्या वेबसाईटचे नाव आणि जागा म्हणजे डोमेन नेममध्ये असतो व तो बदलत नाही.

आपल्या संगणकावर जर इंटरनेटची सुविधा असेल तर www.what is my ip address.com या वेबसाईटवर आपण आपला संगणकाचा आयपी अ‍ॅड्रेस पाहू शकतो. या वेबसाईटवर आपण कुठल्या शहरामध्ये इंटरनेट वापरत आहोत हे दाखवले जाते.

पोलिसांना सायबर सेलवरून गुन्हेगारांचा थांगपत्ता लावण्यासाठी आयपी अ‍ॅड्रेस उपयोगी पडतो. अर्थात सायबर गुन्हेगारदेखील कधी चोरावर मोर होऊन आणि दुसºया संगणकाच्या आयपी अ‍ॅड्रेस वापरून पोलिसांना चकवतात.

सिस्टम फाइल चेकर

सिस्टम फाइल चेकर  ही विन्डोज़ मध्ये एक सुविधा आहे. जर काही कारणाने विन्डोज़ च्या फाईली मध्ये काही बिघाड झाला असेल तर यायोगे तुम्ही त्याला दुरुस्त करू शकता. याची आवश्यकता तुम्हाला तेव्हा पडू शकते जेव्हा एखाद्या वाइरस मुळे  कॉम्पुटर चे कामकाज अनपेक्षित रित्या थांबू लागते .  यासाठी खालील प्रमाणे क्लिक करा.
 Start > All Programs > Accessories > Command prompt
कमांड प्रोम्पट वर राईट क्लिक करा आणि "Run as administrator" निवडा .
कमांड विंडो नावाची काळ्या रंगाची विंडो उघडेल. त्यामध्ये खालील प्रमाणे टाईप करा.
sfc /scannow
आणि एन्टर चे बटन दाबा. जर तुम्हाला विन्डोची डीवीडी मागितल्यास ती ड्राईव मध्ये टाका. आणि स्कॅन पूर्ण होई पर्यंत वाट बघा.

लिनक्स चे फायदे

आज आपण लिनक्स च्या वापरा संबंधी काही गोष्टींचा विचार करू.
लहान मुलांना जर आपण खेळणी आणून दिली तर ते खेळ शिकतात. शाळेमध्ये देखील मुलांना खेळणी दिली जातात. जर ही खेळणी इतकी महाग झाली कि ते विकत घेणे सामान्यांना परवडेनाशी झाली तर सामन्यांची मुले खेळापासून वंचित राहतील. अशीच काहीशी बाब विंडो आणि सोफ्टवेअर संबंधात आहे.
 
आज आपण विंडो वर जे काही सोफ्टवेअर वापरतो त्याचा व्यावसाईक उपयोग करण्यासाठी आपल्याला ते सोफ्टवेअर विकत घेणे बंधनकारक असते. त्यामुळे आपल्या सोफ्टवेअर वापरण्यावर व शिकण्यावर बंधने पडतात. या उलट लिनक्स वर जे सोफ्टवेअर आहेत ते सारे मोफत आहेत, त्यामुळे आपल्याला विनासंकोच नवनवीन सोफ्टवेअर दावून्लोड करून इंस्टाल करून वापरून पाहता येतात. यामुळे आपल्या ज्ञानात ही भर पडते व आपण आपल्याला आवडलेले सोफ्टवेअर आपल्या मित्रांना आणि संबंधिताना विनामूल्य देवू ही शकतो.
हे विंडो वरील सोफ्टवेअर सोबत करता येत नाही. कारण तुम्ही विकत घेतलेला सोफ्टवेअर तुम्हाला फक्त एकाच कॉम्युटर वर वापरता येतो. एकापेक्षा अधिक कॉम्प्युटर वर वापरण्यासाठी तुम्हाला अधिक पैसे मोजून  वेगळा लायसंस घ्यावा  लागतो. त्यामुळे मुलांच्या बौद्धिक वाढीसाठी  त्यांना लिनक्स चा कॉम्प्युटर वापरायला देणे अधिक सयुक्तिक ठरते.    
लिनक्स वापरण्यासाठी आपल्याला आपल्या मानसिकतेत बदल करावा लागेल. कोणीतरी ठरवून दिलेला अभ्यासक्रम ट्युशन लावून पूर्ण करणे आणि कसे तरी जास्तीत जास्त गुण मिळवण्याचा प्रयत्न करणे हे आपल्याकडील शिक्षणाचे स्वरूप आहे.

चला आपण असे समजू कि हे सर्व आवश्यक आहे. तर या सर्वाचा अंतिम परिणाम काय आहे. आतापर्यंत आपल्या शिक्षण पद्धतीने काय साधले याचा आपण विचार करू. आपल्या हे लक्षात येईल कि आपल्या समाजाच्या जीवतोड महेनतीचे फळ म्हणजे एखाद्या बहुराष्ट्रीय कंपनीमध्ये कामाला लागणे किंवा अमेरिकेसारख्या देशामध्ये एखाद्या कंपनीमध्ये कामाला लागणे. कदाचित आपण यामध्ये काहीतरी विसरत आहोत. समाज जेव्हा एखाद्या गोष्टीचा विकास व्हावा म्हणून प्रयत्न करतो तेव्हा त्या प्रयत्नाच्या फलस्वरूप त्या समाजाचा ही विकास व्हावा हे आपण गृहीत धरतो. पण आतापर्यंत जेवढी मुले आपल्या देशातून शिकून बाहेरच्या देशात गेली किंवा येथेच कामाला आहेत त्यांनी या देशाच्या किंवा समाजाच्या विकासामध्ये काय हातभार लावला? अगदी नगण्य.  जास्तील जास्त त्या मुलांनी आपला आणि आपल्या कुटुंबियांचा आर्थिक विकास साधला, आणि जो विकास झाला तो ते काम करीत असलेल्या कंपन्यांचा झाला.

मायक्रोसोफ्ट सारख्या कंपन्या ज्या त्यांच्या मालकांना जगातले सर्वाधिक श्रीमंत व्यक्ती बनवतात त्यांचा समाजाच्या विकासासाठी काय हातभार लागला? आपण मायक्रोसोफ्ट च्या सोफ्टवेअरचाच विचार करू. आज भारतात एक नवीन संगणक (सोफ्टवेअर शिवाय) विकत घेण्यासाठी जेवढे पैसे खर्च करावे लागतात त्याहूनही अधिक पैसे त्यावरील सोफ्टवेअर साठी खर्च करावे लागतात किंवा पायरेटेड सोफ्टवेअर वापरण्याची नामुष्की सहन करावी लागते.

तर हा मायक्रोसोफ्ट चा सामाजिक विकासासाठी हातभार आहे काय?

कदाचित तुम्हाला हे असे समजणार नाही. त्यासाठी तुम्हाला मायक्रोसोफ्ट ची तुलना लिनक्स आणि ओपन सोर्स सोफ्टवेअर शी करावी लागेल. जगातल्या काही संवेदनशील प्रोग्रामर नी अनेक वर्षांच्या सेवाभावी कार्यामधून जे साधले आहे ते मायक्रोसोफ्ट ने अब्जावधी डॉलर आणि हजारो प्रोग्रामर च्या फौजेनेही साधले नाही. याला कारण काय? मायक्रोसोफ्ट ला जास्तीत जास्त पैसा कमवायचा असतो आणि लिनक्स व ओपन सोर्स हे लोकांना विनामुल्य सोफ्टवेअर उपलब्ध व्हावे या सद्हेतूने बनवलेले असतात.

जगात सर्व देशांमध्ये लिनक्स व ओपन सोर्स सोफ्टवेअर चा प्रसार ज्या वेगाने होत आहे ते पाहून आपण आश्चर्य चकित होऊ. जेव्हा मुलांच्या हातात पैशांच्या बंधनात न अडकलेले सोफ्टवेअर लागते तेव्हा त्यांच्या संगणक विषयक ज्ञानात व त्यायोगे त्यांच्या प्रतिभेच्या विकासात जी दैदिप्यमान भर पडते ती बाद अनुभवण्यासारखी आहे. 
मला लिनक्स आणि ओपन सोर्स सोफ्टवेअर ची तुलना ज्ञानेश्वरांनी मराठी मधून ज्ञानेश्वरी लिहून जे कार्य केले त्याबरोबर करावीशी वाटते. ज्याप्रमाणे संस्कृत मधून मराठी मध्ये गीतेचे भाषांतर करून मराठी भाषिकांना गीते चे ज्ञान खुले करून दिले, त्याच प्रमाणे लिनक्स आणि ओपन सोर्स सोफ्टवेअर बनवणाऱ्या ऋषी तुल्य प्रोग्रामर नी संगणकाचे ज्ञान मायक्रो सोफ्ट सारख्या कंपन्यांची मक्तेदारी मोडून सामान्य जनांसाठी कॉम्प्युटर चे सोफ्टवेअर विनामूल्य उपलब्ध करण्याचे कार्य या आधुनिक ज्ञानेश्वरांनी केलेले आहे. संगणकाचे ज्ञान आणि त्याचा उपयोग हा अर्थाधीष्ठीत कंपन्यांच्या हातात राहिल्यास समाजाची उन्नती कधीच होणार नाही. ज्ञान हे सहज आणि सर्वकाळ उपलब्ध असेल तर प्रत्येक जण त्याच आपल्या परीने आपल्या जीवनात उपयोग करून आपले जीवन आनंदमय बनवण्याचा प्रयत्न करू शकतो. संगणकाचे ज्ञान हे सार्वत्रिक आणि विनामूल्य उपलब्ध होणे ही काळाची गरज आहे. सुदैवाने आज आपल्या समोर लिनक्स वापरण्याचा पर्याय उपलब्ध आहे

प्रोब्लेम्स आणि सोलुशन्स

प्रोब्लेम्स आणि सोलुशन्स !

माउस नीट चालत नसेल तर ?

१) माउस साफ़ करावा .
माउस च्या खालील बाजुस असलेला फ्लाप (cover) काढून आतील रबरी Ball काढून स्वच्छ करावा . माउस मधील रोलर वर चिकटलेली धुळ काढावी .
२) रोलर फिरत नसले तर माउस बदलावा.
३) माउस चा पोर्ट चेक करावा . तो CPU मध्ये नीट कनेक्ट झाला आहे की नाही ते पाहावे .
४) केबल मध्येच ब्रोकेन झाली असली तरी माउस चालत नाही .
५) पीसी रिस्टार्ट करावा जेन्हे करून जर तात्पुरता प्रॉब्लम असले तर माउस परत नीट चालतो .
सूचना :- हे सर्व करताना पीसी बंद करण गरजेच आहे .

कीबोर्ड चालताच नसेल तर ?

१) सर्व प्रथम त्याचा कनेक्टर , केबल चेक करावी .
२) पीसी रिस्टार्ट करावा जेन्हे करून जर तात्पुरता प्रॉब्लम असले तर कीबोर्ड परत नीट चालतो .
३) कीबोर्ड चे लाक् (LOCK)चेक करावे .
४) किबोर्ड बटन साफ़ कराव्यात .
सूचना :- हे सर्व करताना पीसी बंद करण गरजेच आहे .

पीसी सारखा रिस्टार्ट होत असेल तर ?

१) पॉवर कनेक्शन चेक करावे .
२) लो वोल्टेज मुळे पीसी रिस्टार्ट होत असेल .
३) पीसी मध्ये काही फाइल डिलीट झाल्या असतील .
४) Ram काढून परत स्वच्छ करून CPU मध्ये लावावी.
५) वाइरस मुळे ही पीसी सारखा सारखा रिस्टार्ट होत असेल .
६) SMPS चा ही प्रोब्लेम्स असू शकतो .
७) सॉफ्टवेर चा लोड पीसी घेत नसेल .
सूचना :- हे सर्व करताना पीसी बंद करण गरजेच आहे .

पीसी स्लो (Slow) झाला असेल तर ?

१) पीसी मधील नको असलेल्या फाइल्स डिलीट करावेत .

२) अनवांटेड डाटा काढून टाकावा किवा नको ते प्रोग्राम्स करून टाकावे.

३) पीसी एंटी वायरस सॉफ्टवेर ने स्कैन करून पाहावे .

४) Disk Defragmenter पीसी करून पाहावे ह्या मुळे पीसी मधील डाटा हार्डडिस्क मध्ये सेट होतो ह्या मुळे पीसी फास्ट चालतो .हे करण्या साठी स्टार्ट मेनू वर क्लिक करून प्रोग्राम्स मध्ये Accessories वर क्लिक करून System Tools ह्या आप्शन मध्ये हा आप्शन आहे .

5) अन्यथा पीसी फॉर्मेट करावा .

इ-मेल

इ-मेल किवा इलेक्ट्रानिक्स मेल म्हणजे इलेक्ट्रानिक्स मसेज होय. ग्राफिक्स , फोटो , विडियो किवा फाइल , डाटा या ईमेल मधून सहज जगात कुठे ही एका मिनिटा मध्ये जावू शकतो . आपण ईमेल च्या माध्यमातून आपल्या प्रियजन व्यक्तिना किवा अजुन कुणाला ही मेल पाठवू शकतो . ज्या प्रमाने आपण मोबाइल मध्ये SmS करतो त्याच प्रमाने ईमेल असते .एकच ईमेल बर्याच व्यक्तिना पाठवू शकतो शिवाय बर्याच लोकाना ईमेल करताना त्याना कळाले नाही पाहिजे की आपण कुणा कुणाला ईमेल पाठवले आजे तर ते ही BCC ह्या आप्शन मध्ये सर्व व्यकतिंची नावे म्हणजेच एड्रेस टाइप करावा नॉर्मली आपन ईमेल पाठवण्या साठी To या आप्शन मध्ये सर्वांची नावे टाइप करतो . या साठी आपणास एक ईमेल अकाउंट उघडावे लागेत आणि पीसी इंटरनेटशी जोडलेला असला पाहिजे . सध्या याहू , जीमेल , Aol किवा rediffmail अशी बरीच डोमिन आहेत की जे फ्री अकाउंट उघडण्यासाठी परमिशन देतात .

ईमेल मध्ये ३ बाबी महत्वाच्या असतात .

१) एड्रेस :- यात आपण कोणाला मसेज पठावत आहे त्याचा ईमेल आय .डी. असतो ज़र ईमेल आयडी चुकला तर मसेज जात नाही . थोडक्यात ज्याला आपण मेसेज करणार आहोत त्याचे नाव व्यवस्तित असणे गरजेच असत उदा. prasad_sakat@yahoo.com

२) सब्जेक्ट :- यात आपण जे आपणास समोरील व्यक्तिना संदेश द्यायचा आहे तो लिहावा लागतो .हा संदेश ग्राफिक्स , फोटो , विडियो किवा फाइल , डाटा या सुरुपाचा असतो.

३)अटैचमेंट :- म्हणजे आपण आपल्या ईमेल बरोबर पठावणारी फाइल होय . ती आपणास ईमेल बरोबर जोड़ने आवशक असते . बरच वेळेस फाइल न जोड़ता आपण ईमेल समोरील व्यक्तिना पाठवतो त्या मुळे अटैचमेंट ईमेल ला जोड़ने आवशक असते . जॉब साठी आपला बायो डाटा आपण ईमेल ला अटैचमेंट मध्ये जोडून समोरील व्यकतिला पाठवतो . अटैचमेंट ग्राफिक्स , फोटो , विडियो किवा फाइल , डाटा या स्वरूपात असते .

संगणक पोर्ट्स

संगणक पोर्ट्स :- बाह्य उपकरणे CPU ला जोड़ण्यासाठी जे सॉकेट वापरले जाते त्याला पोर्ट असे म्हणतात . काही पोर्ट CPU बरोबर जोडलेले असतात तर काही कार्ड बरोबर जोडलेले असतात . जे मदर बोर्ड च्या स्लोंट मध्ये घातलेली असतात .

स्टैण्डर्ड पोर्ट :- PS/2 पोर्ट हे कीबोर्ड आणि माउस साठी फिक्स्ड पोर्ट असतात. नोर्मल पोर्ट हे जुन्या पीसीला असतात ज्यात कीबोर्ड तर माउस सीरियल पोर्टला जोडले जाते .

सीरियल पोर्ट्स :- माउस , कीबोर्ड मोडेम आणि CPU मधील अनेक उपकरणे जोडण्या साठी ह्या प्रकारच्या पोर्ट चा उपयोग होतो . सीरियल पोर्ट्स द्वारे एक वेळेस एक बीट डाटा पाठवला जातो आणि लांब ठिकाणी माहिती पाठवण्यासाठी सीरियल पोर्ट्स फायदेशीर ठरते .

प्यारेलल पोर्ट्स ( Parallel Ports ) :- जवळच्या अंतरावर मोठ्या प्रमाणात डाटा ने - आण करण्यासाठी बाह्य उपकरणे लावली जातात . ही पोर्ट ८ समांतर तरवारून ८ बिटचा डाटा एकाच वेळी पाठवतात . प्रिंटर पीसीला जोडण्यासाठी अश्या पोर्ट चा उपयोग करतात .

यु .एस. बी. पोर्ट (Universal Serial Bus ) :- हा पोर्ट आता हळु सीरियल आणि परल्लेल पोर्ट ची जागा घेत आहे . USB पोर्ट अतिशय वेगवान असतो . हां एक पोर्ट अनेक उपकरणे जोड़ण्या साठी उपयोगात येतो. USB १.१ मध्ये डाटा ट्रान्सफर करण्याचा वेग १२ एम् बीट्स आहे आणि USB २.० मध्ये हां स्पीड ४८० एम् बीट्स डाटा पर सेकंड ट्रान्सफर करण्यासाठी उपयोगात येतो . या स्पीडला हाई परफॉर्मेंस सीरियल पोर्ट असे ही म्हणतात .पेन ड्राइव , माउस , कीबोर्ड , वेबकैमरा, डिजीटल कैमरा , हंडीकैमरा व् अन्य उपकरणे ह्या पोर्ट ला जोडतात.

जॉयस्टिक पोर्ट :- संगणक खेळ मध्ये जॉयस्टिक हे लोकप्रिय आहे . जॉयस्टिक माध्यमातुन वेग , दाब , दिशा यावर नियंत्रण ठेवून संगणक गमेसची म़जा लुटता येते . विशिष्ट कमांड्स किवा बटन, ट्रिगर या सारखे याला उपकरणे असतात .

VGA पोर्ट :- ह्या पोर्ट ला CPU च्या मदर बोर्ड वरुन निघालेले आउट पुट मॉनिटर च्या इनपुट ला जोडले जाते.

नेटवर्क पोर्ट :- ह्या पोर्ट ला नेटवर्क केबल (CAT-5) केबल जोडली जाते .

संगणक कार्डस

व्हिडीओ कार्ड :- याना ग्राफिक्स कार्ड ही म्हणतात अशा प्रकारचे कार्ड CPU चे आउट पुट मॉनिटर वर दाखवण्या साठी आपल काम करतात . हे कार्ड CUP मध्ये जोडलेले असते . इलेक्ट्रानिक्स संदेश चे व्हिडीओ मध्ये रूपांतरण करण्याच काम हे व्हिडीओ कार्ड करतात यामुळे आपण दृश मॉनिटर वर पाहू शकतो . याला डिसप्ले कार्ड्स देखिल म्हणतात .

साउंड कार्ड :- ही कार्ड मायक्रो फोन द्वारे इनपुट घेतात आणि त्याना संगणक प्रक्रिया करू शकेल अशा रितीने रूपांतरित करतात , तसेच ही कार्ड्स अंतर्गत इलेक्ट्रानिक्स संदेशाचे ऑडियो संदेशात रूपांतरण करतात. ज्या मुळे आपणास संगणकातुन संगीत ऐकायला येते . ह्या कार्ड शिवाय संगणका मधून ध्वनी ऐकायला येत नाही . माइक देखिल ह्याला आपण कनेक्ट करू शकतो ज्यामुळे आपण माइक मध्ये हे बोलू ते संगणकाच्या स्पीकर वर ऐकायला येते .

टीव्ही टुनेर कार्ड :- आता तुम्ही टीवी देखिल पीसी वर बघू शकतो .शिवाय एखादा व्हिडीओ देखिल कैपचर म्हणजे रिकॉर्ड करू शकतो . त्याच वेळेस तुम्ही पीसी वर दुसरे काम ही करू शकता . या कार्ड्स ला टेलेव्हीजन बोर्ड , व्हिडीओ रेकॉर्डर कार्ड्स आणि व्हिडीओ कैपचर कार्ड्स ही म्हणतात . यात टीवी टुनेर आणि व्हिडीओ कनवर्ट असतो त्या मुळे टीवी चा संदेशाचे रूपांतर होवून संगणकाच्या मॉनिटर वर दिसते . टीव्ही टुनेर कार्ड मध्ये २ प्रकार आहेत एक अंतर्गत आणि बाह्य . अंतर्गत मध्ये हे कार्ड CPU च्या आता म्हणजेच मदर बोर्ड वर बसवलेले असते . जो पर्यंत पीसी सुरु नाही तो पर्यंत आपण टीवी मॉनिटर वर पाहु शकत नाही म्हणजेच टीवी बघायला देखिल पीसी सुरु करणे गरजेच असत . याच एक विशिष्ट आहे की आपण जर घरात नसलो आणि एखादा टीवी वरचा कार्यकर्म रिकॉर्ड म्हणजेच सग्रहित करायच असेल तर आपण तो टाइम सेट करून करू शकतो .

ऐक्सटेर्नल कार्ड ह्या मध्ये बाह्य स्वरूपात मोडम प्रमाणे टीवी टुनेर कार्ड असते . एखाद्या बॉक्स प्रमाणे टीवी टुनेर कार्ड दिसते . अशा कार्ड मध्ये वेगळी पॉवर सप्लाई ह्या कार्ड ला द्यावी लागते. हयात आपल्याला हवा असणारा कार्यक्रम किवा व्हीडीओ रिकॉर्ड करता येत नाही . परन्तु ह्या कार्ड च एक वैशिष्ठ आहे की टीवी बघण्यासाठी आपल्याला पीसी सुरु करण्याची गरज भासत नाही . केवल मॉनिटर च्या सहयाने आपण संगणकाच्या मॉनिटर वर टीवी पाहु शकतो. दोन्ही प्रकारच्या टीव्ही टुनेर कार्ड सोबत टीवी प्रमाणे रिमोट कण्ट्रोल मिळतो.

एम.एस.-डॉस

एम.एस.-डॉस म्हणजेच मिक्रो सॉफ्ट डिस्क ऑपरेटिंग सिस्टम DOS ( Disk Operating system ) डॉस ही सिंगल यूज़र ऑपरेटिंग सिस्टम आहे . म्हणजे एका वेळी एकाच व्यक्ति संगनकावर फाइल बनवू शकतो .डॉस मध्ये इंटरनल आणि एक्स्टेर्नल कमांड असतात . एम।एस।-डॉस सुरु करण्या साठी स्टार्ट मेनू वर क्लिक करून प्रोग्राम्स नतर एकसेसोरी मध्ये Command Prompt वर क्लिक करणे. डॉस मध्ये माउस नोर्मल मोड मध्ये चालत नाही म्हणुन आपण कीबोर्ड चा वापर करतो .

इंटरनल कमांड मध्ये कमांड सिन्टाक्स लहान असतात आणि यूज़र कडून वारंवार वापरल्या जातात शिवाय बूटिंग च्या वेळे मध्ये या कमांड सिस्टम मेमोरी मध्ये ही लोड केल्या जातात . उदा . Dir,Cls ,Ver ETC

एक्स्टेर्नल कमांड ह्या साइज़ ने मोठ्या आणि यूज़र कडून वारंवार वापरल्या जात नाहीत . ह्या कमांड हार्ड डिस्क किवा Floppy disk वर स्टोर केलेल्या असतात . ह्या कमांड मुळे प्रोग्राम रन करण्या साठी सोपे जाते . उदा . Fromat , Fdisk, Doskey ETC

१) Copy con :- पीसी मध्ये आपल्या नावाची फाइल बनवायची असेल तर c: ला कॉपी कोन ही कमांड आहे उदा. copy con ( File Name) आणि इंटर बटन प्रेस करावे ह्या मुळे तुम्ही जे नाव दिल आहे त्या नावाची फाइल बनाली असेल .

२) Dir :- ह्या कमांड मुळे तुम्ही बनवलेली फाइल पीसी मध्ये पाहता येते . उदा :- c:\dir आणि इंटर बटन प्रेस करावे .

३) del :- del म्हणजे डिलीट तुम्ही केलेली एखादी फाइल डिलीट करण्या साठी del ह्या कमांड चा उपयोग करतात . उदा . c:\del ( file Name)

४)rename :- ह्या कमांड मुळे तुम्ही बनवलेली आधीच्या फाइल चे नाव बदली करू शकता उदा . rename (old file name ) ( new file name )

5) Fdisk :- या कमांड मुळे हार्ड डिस्क ला पार्टीशन करता येते .

6) copy :- या कमांड मुळे आधी बनवलेल्या फाइल मधला डाटा आपल्याला दुसर्या फाइल मध्ये कॉपी करता येतो .

7) time :- या कमांड मुळे (HH:MM:SS) या सुरुपात आपण टाइम पाहू शकतो .

8) date :- या कमांड मुळे आपण पीसी मधील डेट पाहू शकतो .(MM -DD-YY)

9) cls :- ही कमांड स्क्रीन क्लेअर करण्या साठी वापरण्यात येते.

10) MD :- एम् डी म्हणजे मेक डायरेक्टरी होय म्हणजेच तुम्ही तुमच्या नावची डायरेक्टरी बनवू शकता . मग प्रशा असा पडेल फाइल म्हणजे नक्की काय फाइल म्हणजे आपण आणि डायरेक्टरी म्हणजे आपला परिवार आपले कुटुंब थोडक्यात फाइल म्हणजे आपल्या कुटुबातील व्यक्ति होय .ही कमांड उदा . md ( डायरेक्टरी नेम ) आणि इंटर बटन प्रेस करावे .

संगणकाचा इतिहास

आपल्या प्राथमिक शिक्षणात अंक मोजणी आपण शकलो आहोत त्याच्यासाठी आजही मणि लावलेल्या पाटयाचा उपयोग करतात . प्राचीन काळी चीन मध्ये अंक मोजणी साठी बँबिलोनियन संस्कृतीत " अबँकस " (ABACUS) या यंत्राचा उपयोग केला जात होता .१८७१ साली चार्ल्स बँबेज याच्या गणन यंत्रात अमुल्याग्र बदला घडून आले या यंत्राला सुचानाचा संच पुरविता यायचा स्मरण शक्ति व उत्तरांची छपाई करण्याची सोय ही या यंत्राची वैशिष्टे होती या यंत्राचे नाव अनोलिटिल इंजिन असे होते .
१८८० साली डॉ. हर्मन होलेरिथ या अमेरिकन शास्त्रद्याने पंचड़कार्ड प्रणालीचा शोध लावला .या प्रनालित कोणते ही काम वेगात पार पड़ता येवू लागले . त्यानीच पुढे आईबीएम कंपनी ( इंटरनेशनल बिज़नेस मशीन ) सुरु केली . १९४७ साली अमेरिकेतील हावर्ड विद्यापीठ व आईबीएम या कंपनी ने सयुक्त जगातील पहिला इलेक्ट्रानिक्स संगणक तयार केला .त्याचे नाव इलेक्ट्रानिक्स नुम्रिकल ईंटेग्रेटर एंड कैलकुलेटर असे होते . १९४७ साली भोतिक्शास्त्रत क्रांति होवून ट्रान्झीस्टर शोध लागला. १९५९ साला पासून कॉम्प्युटर मध्ये ट्रान्झीस्टर सर्किटचा वापर होवू लागला आहे . तेच आजचे संगणक आहे .संगणक फ़क्त १ किवा 0हेच अंक समजू शकतो .म्हणुन खालील प्रमाने कंप्यूटरचा डाटा मोजला जातो.

Bit -Single Binary Digit (1 or 0) Byte 8 bits
Kilobyte (KB) 1,024 Bytes or » 8192 bits
Megabyte (MB) 1,024 Kilobytes
Gigabyte (GB) 1,024 Megabytes
Terabyte (TB) 1,024 Gigabytes
Petabyte (PB) 1,024 Terabytes
Exabyte (EB) 1,024 Petabytes or » 1048576 TB 1073741824 GB

इंटरनेट (Internet)

१९६९ मध्ये अमेरिकेने अनुदान दिलेल्या एका प्रोजेक्टरने इंटरनेशनल संगणक नेटवर्क विकसित केले . जगातील छोट्या नेटवर्क ला जोडणारे नेटवर्क म्हणजे इंटरनेट होय . १९९२ मध्ये स्वित्झलंड येथे सेंटर फॉर उरोपिन न्यूक्लिअर रिसर्च मधून (CERN) वेब अर्थात वर्ल्ड वाइड वेब (www) आपल्या पर्यंत पोहचले . ह्याच्या पूर्वी इंटरनेट म्हणजे ग्राफिक्स , एनीमेशन , ध्वनी व्हिडिओ इंटरफेस नसलेल माध्यम होते . वेब मुळे ह्या सर्व गोष्टी नेट वर पहाणे शक्य झाले . आणि इंटरनेट २१ व्या शतकातील एक मेकांच्या सपर्काचे प्रभावी साधन बनले. इंटरनेट वायर, केबल, सॅटॅलाइट यांच्याशी जोडून बनले आहे . तर वेब इंटरनेट वर उपलब्ध असलेल्या डाटा सही जोडून देतो ते वेब .इंटरनेट चा वापर खलील गोष्टी साठी सामान्यत केला जातो.

सपर्क :- इंटरनेट द्वारे केलि जाणारी ही एक लोकप्रिय बाब आहे . तुम्ही ईमेल च्या द्वारे तुम्ही कुठल्या ही जगातील व्यक्तिशी संपर्क साधू शकता . आवडीच्या विषयावर चर्चा करण्यासाठी भाग घेवू शकता इतकेच नाही तर तुम्ही स्वतच वेब पेज म्हणजेच वेब साईट ही बनवू शकता .

शोपिंग :- इंटरनेट च्या माध्यमातून तुम्ही शोपिंग करू शकता किवा एखादी वस्तु विकू ही शकता . बाजारात आलेल्या नविन वस्तुंची माहिती नेट मुळे आपणास बघायला मीळते. एलेक्ट्रोनिस्क कार्ड किवा डेबिट कार्ड वापरून तुम्ही ही खरेदी करू शकता .

सर्चिंग :- एखाद्या विषयावर माहिती शोधणे इंटरनेट मुळे सोपे झाले आहे . जगातील कुठल्या ही वस्तूची अथवा गोष्टीची माहिती हवी असल्यास ती आपणास इंटरनेट मुळे मीळु शकते . शिवाय इ-बुक मुळे कुठल्या ही ग्रंथालायाची बुक्स, पुस्तके आपणास नेट वर फ्री मध्ये वाचायला भेटतात . शिवाय ऑनलाइन न्यूज़ ही वाचायला किवा व्हीडीओ द्वारे बघायला मीळते. उदा . http://www.starmajha.com/ मग लगेच स्टार माझा न्यूज़ चेनल वेब पेज तुमच्या स्क्रीन वर ओपन होइल . त्यात न्यूज़ बातम्या संदर्भामधील माहिती आपण पाहू शकतो .

मनोरंजन :- या विषयावर सांगाव तेवढ कमी आहे कारण या विषयावर इंटरनेट वर भरपूर माहितींचा खजाना आहे . संगीत , चित्रपट , मासिक तसेच आता ऑनलाइन चित्रपट ही आपण नेटवर पाहू शकतो . सध्या ऑनलाइन गेम्स ही नेट वर उपलब्ध आहेत .

इंटरनेट आणि दूरध्वनी या दोन्ही यंत्रणा सारख्याच आहेत जश्या प्रकारे टेलेफोन ला टेलेफोन ची केबल जोडली जाते तशाच प्रकारे संगणकालाही इंटरनेट जोडले जाते . इंटरनेट ज्या वेळेस तुमच्या संगणका सोबत जोडले जाते तेव्हा तुमचा संगणक हा जगातील भल्या मोठ्या संगणकाचा भाग बनतो कारण त्या वेळेस आपण जगातील कुठल्याही ठिकाणी नेट माध्यमातून जावू शकतो .गूगल अर्थ एक अस इंटरनेट वरील साईट आहे की कुठल्या ही देशा मधून फोटो आपण पाहू शकतो . इंटरनेट बरोबर जोड़नी करण्यासाठी इंटरनेट सर्विस प्रोव्हायडर्स (ISP) हे आपल्याला इंटरनेट जोड़नी साठी एक्सेस देते . हा एक्सेस लोकल नेटवर्क माध्यमातून किवा टेलेफोन माध्यमातुन असतो . बिनतारी म्हणजेच वायरलेस कनेक्शन इंटरनेट चे मोडेम मुळे मीळते.

इंटरनेट कनेक्ट होण्यासाठी संगणक ब्राउजर्स असणे गरजेच असत . यात माइक्रोसॉफ्ट इंटरनेट हे खुप लोकप्रिय ब्राउजर्स आहेत . संगणकाच्या डेस्कटॉप आणि प्रोग्राम्स मध्ये हे ब्राउजर्स आहेत . वेबसाइट चे नाव किवा URL ( यूनीफोर्म रिसोर्स लोकेटर्स ) माहिती असणे गरजेच आहे . सगणका मधील डाटा ची देवाण घेवाण करण्यासाठी वापरत येणार्या नियमाना प्रोटोकॉल असे म्हणतात. http:// हा सर्वसाधारण वापरात येणारा प्रोटोकॉल आहे . तर .com (.कॉम) म्हणजे कोमुनिकेशन होय

संगणक चालू/बंद कसा करावा ?

संगणक सुरु करण्यासाठी प्रथम त्याचे पॉवर सप्लाई बटन सुरु करावे. नतर CPU मधील बटन प्रेस करावे जेन्हे करून CPU सुरु होइल. CPU सुरु झाला की नाही हे ON/OFF बटनाच्या बाजुच्याला असणार्या लाईट वरून समजते .

संगणकाचा विद्युत् पुरवठा बंद करण्या पूर्वी आपला संगणका एक विशिष्ट प्रक्रियेने बंद करावा लागतो. त्या प्रक्रियेस Shut Down असे म्हणतात. विन्डोज़ वापरताना शट डाउन प्रक्रिया न करता संगणक बंद केल्यास विन्डोज़ मधल्या अनेक फाइल डिलीट होण्याची शक्यता असते. म्हणुन विन्डोज़ वापरताना शट डाउन प्रक्रिया करणे गरजेच आहे .

संगणक शट डाउन करण्यासाठी ?
१) टास्क बार वरील स्टार्ट (Start) या बटनावर क्लिक करावे .
२) स्टार्ट (Start) मेनू मधील शट डाउन (Shut Down ) या आप्शन वर क्लिक करावे .
३) स्क्रीन वर Shut Down ची विन्डोज़ दिसेल ।

शट डाउन (Shut Down ) या विन्डोज़ मध्ये चार पर्याय असतात.

१) स्टैंड बाय (Stand By) :-

संगणक पूर्ण बंद न करता थाबायाचे असेल तर स्टैंड बाय या पर्ययाचा उपयोग होतो या कमांड मुळे स्क्रीन पूर्णपणे Blank होते. परन्तु माउस हलवून किवा कीबोर्ड च्या सहाय्याने स्क्रीन वरील माहिती तत्काल पाहू शकतो .

२) शट डाउन (Shut Down ) :-
आपले काम संपले व आपणास संगणक बंद करायचा असेल तर शट डाउन (Shut Down ) या आप्शन वर क्लिक करावे click केल्यावर " Its Now Safe To Turn Off Your Computer " असा संदेश आला की आपण संगणकाच्या बंद करू शकतो .

३) रिस्टार्ट (Restart) :- काही वेळास एखाद्या विशिष्ट प्रोग्राम बंद पडला असेल किवा संगणक हैक झाला असेल तर अशा स्थितीत संगणक पुन्हा सुरु करण्यासाठी रिस्टार्ट (Restart) हा पर्याय सेलेक्ट करावा आणि नतर YES हे बटन क्लिक करावे .

४) रिस्टार्ट इन एम्. एस.डॉस.मोड़ :- आपणास डॉस वरील प्रोग्राम वापरायचे असतील तर हा पर्याय निवडून ओके बटन क्लिक करावे

पीसी मेंटनन्स

आपणास माहित आहे की ज्या वस्तूची आपण ज्यास्त काळजी घेतो ती वस्तु ज्यास्त काळ टिकते . संगणका चे ही तसेच आहे . ज़र पीसी च्या आजुबाजुला खुप धूळ व कचरा असेल आणि वातावरण दमट असेल तर पीसी च्या आतील नीट चालेल याची खात्री खुप कमी होते . जसे स्वच्छ , धुळ नसलेल्या गार शांत जास्त दमट पणा नको असे वातावरण पीसी च्या भोवती असले पाहिजे . या मुळे आपली आणि पीसी ची ही condiction चागली राहते. पीसी जर बंद पडू नये असे वाटत असेल तर त्याच्या मेंटनन्ससाठी काही वेळ देण गरजेच आहे .

पीसी मेंटनन्स कसा करावा ?

१) सर्व डाटा बेक अप घ्यावा .

२) पीसी , मॉनिटर , कीबोर्ड . माउस , प्रिंटर स्वच्छ करावा .

३) सर्व लीड्स आणि केबल्स फुल्ली सोक्केट मध्ये Secured आहेत की नाही ते चेक करावे .

४) स्वच्छ कपडा घेवून त्यावर क्लेअरिंग सॉल्यूशन घेवून कैबिनेट , मॉनिटर कीबोर्ड अन्य स्वच्छ करावा .

५) केबल कनेक्शन मुळे पीसी ला प्रोब्लेम्स येवू शकतो या मुळे सोक्केट , पॉवर सप्लाई प्लग नीट चेक करावा .

६) पीसी ला अर्थिंग नसल्या मुळे Shock लागु शकतो यामुळे पीसी चे पार्ट डैमेज होवू शकतात .अर्थिंगचेक करावी नसेल तर अर्थिंग लावून बसवून घ्यावी .

७) व्याक्युम मशीन में डस्ट काढून घ्यावी .

८) पीसी च्या वर पीसी कवर अथवा कपडा टाकावा ज्या मुळे डस्ट पीसी वर बसत नाही .

९) हे सर्व करताना पीसी बंद करण गरजेच आहे . म्हणजेच पीसी ची पॉवर सप्लाई काढली पाहिजे .

ऑपरेटिंग सिस्टम (OS)

संगणकाचा आणि काम करणार्या व्यक्तीचा संगणकाशी सुस्वाद व्हावा या साठी कोणत्या तरी माध्यमाची गरज असते . हा सवाद प्रोग्राम्स च्या माध्यमातून साधला जातो त्या प्रोग्रामला ऑपरेटिंग सिस्टम असे म्हणतात किवा OS देखिल म्हणतात . डॉस , यूनिक्स , विन्डोज़ , एप्पल सारख्या ऑपरेटिंग सिस्टम आहेत .
ऑपरेटिंग सिस्टम हा सॉफ्टवेर चा महत्वाचा भाग आहे . आपल्या कड़े ज़र वर्ड , एक्सेल , ऑटोकाड, फोटोशॉप, टेल्ली या सारखे पकेज असले तरी ऑपरेटिंग सिस्टम शिवाय हे पेकजे आपण वापरू शकत नाही. ऑपरेटिंग सिस्टम मध्ये आपले कड़े विन्डोज़ नावाची ऑपरेटिंग सिस्टम लोकप्रिय आहे . सध्या ह्या ऑपरेटिंग सिस्टम चे भाग विन98 , विन2000, विनXP, विन विस्टा ह्या लोकप्रिय आहेत . जास्त वापरत आहेत.


विन्डोज़ XP साठी लागणारे आवशक कॉन्फिगुरेशन :

प्रोसेसर :- कमीतकमी P-1 , 233MHZ , Ram :- 128 MB कमीत कमी 64MB ,
हार्ड डिस्क :- १.5 GB , ड्राइव :- Cd रोम
मॉनिटर :- S-VGA मॉनिटर , अन्य :- कीबोर्ड , माउस

स्कैनर

                                             स्कैनर :- स्कैन केलेली माहिती आणि तीची प्रतिमा सिस्टिम युनिट मध्ये प्रक्रिया करू शकेल अशा भाषेत रूपांतरित करण्याच काम स्कैनर करते . स्कैनिंग उपकरणे ३ प्रकारची आहते ओप्टिकल स्कैनर , बार कोड स्कैनर आणि अक्षरे व चिन्हे ओळखणारी उपकरणे .

ओप्टिकल स्कैनर :- याना नुसते स्कैनर असे म्हणतात .माहिती आणि इमेज म्हणजेच प्रतिमा सिस्टिमला वाचता येइल अशा स्वरूपात स्कैन म्हणजे प्रक्रिया करून देतात . ओप्टिकल स्कैनर ला अक्षरे किवा प्रतिमा समजत नाहीत तर अक्षरे आणि प्रतिमा तयार करण्यासाठी प्रकाश , अंधार आणि रग बेरंगी आकर मात्र स्कैनर ला समजतात . स्कैन केलेली माहिती फाइल रुपात संगणका मध्ये साठवली जाते . ती वाचता अथवा प्रिंट ही करता येते . ओप्टिकल स्कैनर चे ही २ प्रकार आहेत

१) फ्लैटबेड स्कैनर :- हयात एखाद्या पेज च्या प्रति बनवण्या साठी स्कैनर च्या काचेवर ते पेज ठेवले जाते तो ते स्कैन करतो.

२) पोर्टेबल स्कैनर :- हे हातात धरून स्कैन करण्याचे उपकरण आहे ,

बार कोड स्कैनर रीडर :- आपण मोठ्या दुकानात किवा शोपिंग मोंल मध्ये अशा प्रकारचे स्कैनर पाहिले असेल अशा प्रकारचे स्कैनर हातात धरून स्कैन केले जाते. काही रीडर विशिष्ट जागी बसवले जाते

त्यानां फ्लैट फॉर्म रीडर असे म्हणतात . त्यात स्कैन केलेले कोड संगणका मध्ये पाठवले जाते त्यात वजन , कीमत आणि वस्तूची उपलब्धी ह्या सर्व माहिती साठवल्या जातात. स्कैनर माहितीची पड़ताळणी करून वस्तूची ताजी माहिती इलेक्टिकल कैश रजिस्टर्ला देतो . हयात वास्तुच्या किमतीचा तपशील ही असतो .

अक्षरे आणि चिन्हे ओळखणारी स्कैनर :- अशा स्वरुपाची स्कैनर अक्षरे आणि चिन्हे ओळखण्यासाठी येतात . विशिष्ट उद्देश साठी अशी स्कैनर वापरली जातात . बैंक मध्ये चेक वर ची अक्षरे ओळखण्यासाठी तसेच पेन्सिल ने केलेली खून ही अनेक पर्याय मधून निवडली आहे का नाही त्या नुसार गुण मोजणी साठी हे उपयोगी पडतात ह्या मध्ये ३ प्रकार आहेत . MICR , OCR, OMR.