1) स्टेल्यारिअम : विनामूल्य तारामंडळ प्रतिकृती
आज
आपण stellarium या तारामंडल प्रतिकृतिची माहिती घेवू. हे सोफ्टवेअर विनामूल्य असून त्याचे संस्करण विंडो, लिनक्स व म्याकिन्तोष कॉम्प्युटर साठी उपलब्ध आहेत. हे सोफ्टवेअर मिळवण्यासाठी
येथे क्लिक करा.
यामध्ये मेनू दोन ठिकाणी दिसून येतो, खालील डाव्या कोपऱ्यात दोन्ही बाजूला याचे मेनू दिसतात. हे मेनू दृष्टीपथास येण्यासाठी तेथे मावूस न्यावा लागतो. तुम्ही यामध्ये आपले शहर निवडू शकता. तुम्ही राहत असलेल्या ठिकाणी जी वेळ असेल त्या वेळी आकाशात तारामंडळाची स्थिती तुम्हाला कॉम्प्युटर वर दिसू लागते.
हे सोफ्टवेअर आकाशाची त्रि आयामी प्रतिकृती दाखवते, तुम्ही यामध्ये कीबोर्डवरील बाणांचा व माउसच्या स्क्रोल व्हील चा वापर करून आकाशात भ्रमण केल्याचा अनुभव घेवू शकता. कोठल्याही ताऱ्यावर किंवा ग्रहावर क्लिक केल्यास त्याची संपूर्ण माहिती कॉम्प्युटर स्क्रीन च्या डाव्या बाजूला वरील कोपऱ्यात दिसू लागते. तसेच भूतकाळात किंवा भविष्यात एखाद्या ठराविक वेळी ग्रह ताऱ्यांची स्थिती कशी दिसेल हे पाहण्याची व्यवस्था ही यामध्ये केलेली आहे. तसेच नक्षत्रांची स्थिती देखील तुम्ही यामध्ये पाहू शकता .
तुम्ही यामध्ये भाषेच्या पर्यायामधून मराठी निवडल्यास सारे मेनू व ग्रह ताऱ्यांची नावे देखील मराठी मध्ये दिसतात.
या सोफ्टवेअर मध्ये खूप पर्याय आहेत . आज मी जे समजलो ते तुम्हाला येथे सांगत आहे. पुढील भागात यामधील इतर सोयींची माहिती देण्याचा प्रयत्न करेन.
2) लिनक्स चे फायदे
आज आपण लिनक्स च्या वापरा संबंधी काही गोष्टींचा विचार करू.
लहान मुलांना जर आपण खेळणी आणून दिली तर ते खेळ शिकतात. शाळेमध्ये देखील मुलांना खेळणी दिली जातात. जर ही खेळणी इतकी महाग झाली कि ते विकत घेणे सामान्यांना परवडेनाशी झाली तर सामन्यांची मुले खेळापासून वंचित राहतील. अशीच काहीशी बाब विंडो आणि सोफ्टवेअर संबंधात आहे.
आज आपण विंडो वर जे काही सोफ्टवेअर वापरतो त्याचा व्यावसाईक उपयोग करण्यासाठी आपल्याला ते सोफ्टवेअर विकत घेणे बंधनकारक असते. त्यामुळे आपल्या सोफ्टवेअर वापरण्यावर व शिकण्यावर बंधने पडतात. या उलट लिनक्स वर जे सोफ्टवेअर आहेत ते सारे मोफत आहेत, त्यामुळे आपल्याला विनासंकोच नवनवीन सोफ्टवेअर दावून्लोड करून इंस्टाल करून वापरून पाहता येतात. यामुळे आपल्या ज्ञानात ही भर पडते व आपण आपल्याला आवडलेले सोफ्टवेअर आपल्या मित्रांना आणि संबंधिताना विनामूल्य देवू ही शकतो.
हे विंडो वरील सोफ्टवेअर सोबत करता येत नाही. कारण तुम्ही विकत घेतलेला सोफ्टवेअर तुम्हाला फक्त एकाच कॉम्युटर वर वापरता येतो. एकापेक्षा अधिक कॉम्प्युटर वर वापरण्यासाठी तुम्हाला अधिक पैसे मोजून वेगळा लायसंस घ्यावा लागतो. त्यामुळे मुलांच्या बौद्धिक वाढीसाठी त्यांना लिनक्स चा कॉम्प्युटर वापरायला देणे अधिक सयुक्तिक ठरते.
लिनक्स वापरण्यासाठी आपल्याला आपल्या मानसिकतेत बदल करावा लागेल. कोणीतरी ठरवून दिलेला अभ्यासक्रम ट्युशन लावून पूर्ण करणे आणि कसे तरी जास्तीत जास्त गुण मिळवण्याचा प्रयत्न करणे हे आपल्याकडील शिक्षणाचे स्वरूप आहे.
चला आपण असे समजू कि हे सर्व आवश्यक आहे. तर या सर्वाचा अंतिम परिणाम काय आहे. आतापर्यंत आपल्या शिक्षण पद्धतीने काय साधले याचा आपण विचार करू. आपल्या हे लक्षात येईल कि आपल्या समाजाच्या जीवतोड महेनतीचे फळ म्हणजे एखाद्या बहुराष्ट्रीय कंपनीमध्ये कामाला लागणे किंवा अमेरिकेसारख्या देशामध्ये एखाद्या कंपनीमध्ये कामाला लागणे. कदाचित आपण यामध्ये काहीतरी विसरत आहोत. समाज जेव्हा एखाद्या गोष्टीचा विकास व्हावा म्हणून प्रयत्न करतो तेव्हा त्या प्रयत्नाच्या फलस्वरूप त्या समाजाचा ही विकास व्हावा हे आपण गृहीत धरतो. पण आतापर्यंत जेवढी मुले आपल्या देशातून शिकून बाहेरच्या देशात गेली किंवा येथेच कामाला आहेत त्यांनी या देशाच्या किंवा समाजाच्या विकासामध्ये काय हातभार लावला? अगदी नगण्य. जास्तील जास्त त्या मुलांनी आपला आणि आपल्या कुटुंबियांचा आर्थिक विकास साधला, आणि जो विकास झाला तो ते काम करीत असलेल्या कंपन्यांचा झाला.
मायक्रोसोफ्ट सारख्या कंपन्या ज्या त्यांच्या मालकांना जगातले सर्वाधिक श्रीमंत व्यक्ती बनवतात त्यांचा समाजाच्या विकासासाठी काय हातभार लागला? आपण मायक्रोसोफ्ट च्या सोफ्टवेअरचाच विचार करू. आज भारतात एक नवीन संगणक (सोफ्टवेअर शिवाय) विकत घेण्यासाठी जेवढे पैसे खर्च करावे लागतात त्याहूनही अधिक पैसे त्यावरील सोफ्टवेअर साठी खर्च करावे लागतात किंवा पायरेटेड सोफ्टवेअर वापरण्याची नामुष्की सहन करावी लागते.
तर हा मायक्रोसोफ्ट चा सामाजिक विकासासाठी हातभार आहे काय?
कदाचित तुम्हाला हे असे समजणार नाही. त्यासाठी तुम्हाला मायक्रोसोफ्ट ची तुलना लिनक्स आणि ओपन सोर्स सोफ्टवेअर शी करावी लागेल. जगातल्या काही संवेदनशील प्रोग्रामर नी अनेक वर्षांच्या सेवाभावी कार्यामधून जे साधले आहे ते मायक्रोसोफ्ट ने अब्जावधी डॉलर आणि हजारो प्रोग्रामर च्या फौजेनेही साधले नाही. याला कारण काय? मायक्रोसोफ्ट ला जास्तीत जास्त पैसा कमवायचा असतो आणि लिनक्स व ओपन सोर्स हे लोकांना विनामुल्य सोफ्टवेअर उपलब्ध व्हावे या सद्हेतूने बनवलेले असतात.
जगात सर्व देशांमध्ये लिनक्स व ओपन सोर्स सोफ्टवेअर चा प्रसार ज्या वेगाने होत आहे ते पाहून आपण आश्चर्य चकित होऊ. जेव्हा मुलांच्या हातात पैशांच्या बंधनात न अडकलेले सोफ्टवेअर लागते तेव्हा त्यांच्या संगणक विषयक ज्ञानात व त्यायोगे त्यांच्या प्रतिभेच्या विकासात जी दैदिप्यमान भर पडते ती बाद अनुभवण्यासारखी आहे.
मला लिनक्स आणि ओपन सोर्स सोफ्टवेअर ची तुलना ज्ञानेश्वरांनी मराठी मधून ज्ञानेश्वरी लिहून जे कार्य केले त्याबरोबर करावीशी वाटते. ज्याप्रमाणे संस्कृत मधून मराठी मध्ये गीतेचे भाषांतर करून मराठी भाषिकांना गीते चे ज्ञान खुले करून दिले, त्याच प्रमाणे लिनक्स आणि ओपन सोर्स सोफ्टवेअर बनवणाऱ्या ऋषी तुल्य प्रोग्रामर नी संगणकाचे ज्ञान मायक्रो सोफ्ट सारख्या कंपन्यांची मक्तेदारी मोडून सामान्य जनांसाठी कॉम्प्युटर चे सोफ्टवेअर विनामूल्य उपलब्ध करण्याचे कार्य या आधुनिक ज्ञानेश्वरांनी केलेले आहे. संगणकाचे ज्ञान आणि त्याचा उपयोग हा अर्थाधीष्ठीत कंपन्यांच्या हातात राहिल्यास समाजाची उन्नती कधीच होणार नाही. ज्ञान हे सहज आणि सर्वकाळ उपलब्ध असेल तर प्रत्येक जण त्याच आपल्या परीने आपल्या जीवनात उपयोग करून आपले जीवन आनंदमय बनवण्याचा प्रयत्न करू शकतो. संगणकाचे ज्ञान हे सार्वत्रिक आणि विनामूल्य उपलब्ध होणे ही काळाची गरज आहे. सुदैवाने आज आपल्या समोर लिनक्स वापरण्याचा पर्याय उपलब्ध आहे. त्याचा उपयोग सर्वांनी करून आपल्या आणि आपल्या समाजाची उन्नती साधावी हीच ईश्वरचरणी अपेक्षा.
लिनक्स मराठीतून :भाग १:लिनक्सची ओळख आणि उबुंटू इन्स्टॉलेशन पाहुया .
लिनक्सची ओळख :
आपण सर्व जण विंडोज ऑपरेटिंग सिस्टीमशी एकदम परिचयाचे आहोत,विंडोज बरोबरच आणखी एक ऑपरेटिंग सिस्टीम उदयास आली होती तिचे नाव युनिक्स त्याच ऑपरेटिंग सिस्टीम चे पुढे लिनस [Linus Torvalds]याने लिनक्स ऑपरेटिंग सिस्टीम मध्ये रुपांतर केले, लिनक्स रिलीज झाली ती 5 ऑक्टोबर 1991 ला आणि ती अतिशय प्रसिद्ध झाली.तुम्हाला गमतीची गोष्ट सांगतो कि ही लिनक्स म्हणजे लिनसचा “युनिक्सचा इम्युलेटर“हा कॉलेजचा प्रोजेक्ट होता तोच पुढे मोठा होऊन आज त्याची लिनक्स ऑपरेटिंग सिस्टीम तयार झाली आहे.
आजही सर्व्हर्स पासून सुपर कॉम्प्युटर ते लहान डिव्हाईस मध्ये तसेच काही मोबाईल मध्ये सुद्धा लिनक्स असते.आपल्या नकळत आपण लिनक्स वापरात असतो.आज आपल्या परिचयाची उबंटू ,रेड हँट,फेडोरा इत्यादी ऑपरेटिंग सिस्टीम चा बेस हा लिनक्स हाच आहे.
लिनक्स कम्युनिटीचे जगभरातील डेव्हलपर याच्या सोर्स कोड मध्ये नवनवीन चेंज करून लिनक्स चा कोड समृद्ध करत असतात.आणि अशी ही मस्त ऑपरेटिंग सिस्टीम एकदम मोफत आहे तसे त्याचे काही डीस्ट्रीब्यूटर्स [रेड हँट,फेडोरा] काही त्यांच्या कस्टम्स ऑपरेटिंग सिस्टीम ला किंमत लावतात पण बेसिक लिनक्स एकदम मोफत आहे ते ही ऑफिशियली..
तर लिनक्स ऑपरेटिंग सिस्टीम आणि त्याचे इंटरन्ल्स शिकण्यासाठी आपणास काय यायला हवे…विंडोज वापरली आहे ना तुम्ही??….मग बास!!…मी आहे तुमच्या बरोबर,आपण मिळून जाऊया या लिनक्स च्या सफरीवर….
.मग तयार आहात ना लिनक्स शिकायला….
[ लिनक्स च्या घरात पोहचण्यासाठी पुढील लिंक वर टिचकी मारा.
http://www.linux.org/.]
आपण या अंकात लिनक्स ऑपरेटिंग सिस्टीम कशी इन्स्टॉल करायची ते पाहणार आहोत.
आपण विंडोज वापरणारे असाल तर उबुंटू ही विंडोज ते लिनक्स प्रवास करणार्‍या लोकांसाठी मस्त आहे ज्यात युजर इंटरफेस विंडोज सारखा आहे पण याचा बेस लिनक्स आहे…
या लिनक्स ची अजून एक मजा म्हणजे तिचा सोर्स कोड ओपेन आहे आणि आपण पण यात आपले काहीतरी किडे करून काही भर घालू शकतो..आणि आपली स्पेशल ऑपरेटिंग सिस्टीम तयार करू शकतो,डिव्हाईस् ड्रायव्हर लिहू शकता …म्हणजे माझ्या सारख्या किडेखोर लोकांना पर्वणीच…तसे हे फार सोपे नाही ..आणि प्रयन्त केल्यावर अवघड पण नाही फक्त शिकायची तयारी पाहिजे…
उबुंटू इन्स्टॉलेशन :
चला मग किक मारुया……आपण आपली सिस्टीम विंडोज मध्ये बुट करा मग ते एक्स पी असो वा विंडोज ७.
सिस्टीम चालू झाल्यावर इंटरनेट ब्राऊजर ओपन करून ,
पुढील उबंटूच्या लिंकवर जा. http://www.ubuntu.com/download
आपण आपली आहे ती ऑपरेटिंग सिस्टीम ठेवून त्याच बरोबर उबुंटू पण इन्स्टॉल करू शकतो त्यामुळे आपला डाटा पण जाणार नाही आणि आहे त्या सिस्टीम वर आपण लिनक्स एन्जोय करू शकता..
.त्यामुळे अजिबात घाबरू नका..बिनधास्त ट्राय करा…
त्यासाठी उबंटू मध्ये विंडोज इंस्टॉलर दिलेला आहे जो नॉर्मल इन्स्टॉलेशन सारखे आपल्या ऑपरेटिंग सिस्टीम सोबत नवीन लिनक्स इन्स्टॉल करून देतो.
त्यासाठी उबुंटू च्या साईटवर विंडोज इंस्टॉलर वर टिचकी मारा.
त्यानंतर आपणास हवे ते व्हर्जन ड्रॉप बॉक्स मधून सिलेक्ट करून गेट इंस्टॉलर वर टिचकी मारा.
व्हर्जन ड्रॉप बॉक्स यात LST हे स्टेबल व्हर्जन असते ज्याला उबंटू कडून लॉंग टाईम सपोर्ट दिला जातो.
]
इन्स्टॉलेशन
नंतर नेक्स्ट जाऊन “Not now, take me to the download › “ ला टिचकी मारावी ..[तसे तुम्ही दिलदार असाल तर उबंटू ऑर्गनायझेशन ला देणगी पण देऊ शकता].
नंतर आपणस पॉप अप मेसेज येईल तो सेव्ह करा वा रन करा.
.
रन सेटअप
मग उबंटू इंस्तोल होण्यास सुरवात होईल.
त्या दरम्यान आपणस युजर नेम पासवर्ड सेव्ह करावा लागेल.आणि उबुंटू साठी किती जागा द्यायची हे पण सांगावे लागेल.
त्यासाठी महिती खालील विंडोत भरावी
.
इनस्टॉलर विंडो
या विंडो वर किल्क करा कि झाले आपोआप उबुंटू इंस्तोल होईल आपल्या सिस्टीम वर…
३-४ वेळा सिस्टीम री स्टार्ट होईल आणि नंतर ती लॉग इन विन्डो ला येऊन थांबेल.
मग पासवर्ड देऊन सिस्टीम उबुंटू मध्ये घुसा..एक मधुर आवाज येईल आणि आपण लिनक्स मध्ये पोहचला असाल…इतके सोपे आहे सगळे.. :)
आता उबुंटू आणि विंडोज मधून आलटूनपालटून फिरण्याच्या टिप्स:
सिस्टीम रिस्टार्ट केल्यावर आपणस पुढील प्रमाणे उबंटू का विंडोज असे दोन पर्याय दिसतील .
आपणस त्यादोन्ही मधील एक पर्याय निवडून कोणत्याही ऑपरेटिंग सिस्टीम मध्ये परत जाता येईल.
जसा विंडोज ला खालच्या बाजूस टास्क बार असतो तसा उबंटू च्या वरच्या बाजूस टास्क बार असतो.
या टास्क बारच्या उजव्या बाजूस आपणस सिस्टीम रिस्टार्ट किंवा शट डाऊन करण्याचे पर्याय उपलब्द असतात.
विंडोज च्या प्रत्येक विंडोमध्ये विंडोज मोठी ,लहान किंवा बंद करण्यासाठी विन्डो च्या उजव्या बाजूस पर्याय असतात पण उबंटू मध्ये ते विन्डो च्या डाव्या बाजूस असतात.
उबुंटू विंडोच्या डाव्या बाजूस अप्लिकेशन विषयक पर्याय असतात.
वरील कोपऱ्यातील बटन हे विंडोज च्या स्टार्ट मेनू सारखे काम करते यात आपणस हावे ते अप्लिकेशन शोधून आपण ते उघडू शकतो.
खालील प्रमाणे आपला डेस्कटॉप आपणस दिसतो
….
उबुंटु
हळूहळू वापरण्यास सुस्र्वात केल्यावर आपणस उबंटू एकदम जमूनही जाईल…आणि नक्कीच मजा येईल.. काही तरी ग्रेट ऑपरेटिंग वापरात असल्याचा फील तर निर्विवाद ..!!!
लिनक्स च्या काही महत्त्वाच्या लिंक्स:
1] www.kernel.org :या लिंक वर लिनक्सचा सोर्स दिलेला असतो.
याच्या वरती लिनक्स चे स्टेबल व्हर्जन दिलेले असेल ते पण डाऊनलोड करून आपल्या सिस्टीम वर सेव्ह करू शकता.[उदा: 3.8.3 हे आत्ताचे स्टेबल व्हर्जन आहेते दर वेळी अपडेट होत असते.]
२]www.lkml.org : ही लिनक्स ची ऑफिशियल मेलिंग लिस्ट आहे.यात आपण भाग घेवू शकतो. आणि हवे ते आधीच्या मेल्स मधून शोधू शकतो.
या भागात काही शंका आल्यास वा कुठे अडल्यास नक्की विचारा MJ आहेच तुमच्या मदतीला…
[नोंद :मी दर आठवड्याला लिनक्सशी निगडीत एक पोस्ट लिहीत आहे आणि संपूर्ण लिनक्स प्रात्यक्षिकसह आपणसमोर सदर करणार आहे तेंव्हा आपणस अपडेट न चुकता मिळण्यासाठी आपला ई मेल आयडी ब्लॉगला subscribe करून नोंद करू शकता.]
माझा लिनक्स मराठीतूनहा प्रयोग कसा वाटला हे पण नक्की सांगा…मला सूचना ,सुधारणा व प्रतिक्रिया ऐकायला आवडतील.
लिनक्सची जान आणि शान : टर्मिनलची ओळख.
लिनक्स च्या नवीन आवृत्तीनां युजर इंटरफेस ची सुविधा आली असली तरी लिनक्स ची सुरवाती पासूनची ओळख आणि सर्वात महत्त्वाचे फिचर म्हणजे टर्मिनल विन्डो.
या विन्डोद्वारे आपण संपर्ण सिस्टीम कंट्रोल करू शकतो.
आपल्या विंडोज मध्ये जसा डॉस कमांड विन्डो असते तसेच उबुंटू मध्ये ही टर्मिनल विन्डो असते.
या लेखमाले अंतर्गत मी आपणस लिनक्सचा प्रात्यक्षिक वापर कसा करायचा यावर भर देणार आहोत.
लिनक्स इंटर्नल्स हे सध्या व सोप्या भाषेत आपणास कसे समजावून देता येईल याचा मी कटाक्षाने प्रयत्न करीत आहे.
मागील भागात आपण उबुंटू इन्स्टॉल कसे करायचे ते पहिले आत्ता आपण उबुंटू मध्ये आपली सिस्टीम बूट करा.
टर्मिनल विन्डो लाँच करण्यासाठी उबुंटूच्या डाव्या कोपर्‍यात असलेल्या उबुंटू सर्च बटन वर किल्क करा.आणि Terminal असे टाईप करावे .
मग आपणस खाली टर्मिनल विन्डो दिसेल ती सिलेक्ट करून आपण टर्मिनल उघडू शकतो.
आपण एकाच वेळी अनेक टर्मिनल्स उघडून त्या प्रत्येकावर अगदी निरनिराळे काम करू शकतो हे टर्मिनल्स
विन्डोचे आणखी एक विशिष्ट!!
आणखी एक गोष्ट म्हणजे लिनक्स ची कोणतीही ऑपरेटिंग सिस्टिम घ्या तिचा युजर इंटरफेस वेगळा असू शकतो पण शेल /टर्मिनल शक्यतो सेमच असतो.त्यामुळे एकदा का टर्मिनल मध्ये शिरला का मग ती कोणती पण लिनक्स ची ऑपरेटिंग सिस्टम असतो ती सारखीच भासते.
सिस्टम मध्ये काही इनस्टॉलेशन करायचे असल्यास वा इतर काही चेंजेस करायचे असल्यास आपणास सिस्टमचा अँडमिनिस्टर असावे लागते त्यासाठी आपणस टर्मिनलवर रूट अकौंट तयार करून त्याद्वारे लॉग इन करावे लागते ही बेसिक स्टेप पहिला आपण शिकूया.
रुट अकाऊंट तयार करणे.
१)प्रथम टर्मिनल विन्डो ओपेन करा.
२)विन्डोमध्ये आपण ज्यानावाने लॉग इन केले असेल ते नाव दिसेल.
३)नंतर “sudo passwd root” ही कमांड वापरा.
४)त्यानंतर आपल्या सिस्टीमचा पासवर्ड विचारल्या प्रमाणे दोनदा टाका.
५)नंतर “su root” ही कमांड वापरा.
६)आणि रूट या अकौंटसाठी नवा पासवर्ड (ex:root) असा देणे.
७)मग आपण रूट या अकौंटवर लॉग इन झालेले असता.
८)ते आपणास एनटर बटन दाबल्यावर सुरवातीला जेथे आपले युजर नेम होते तेथे रुट हे नाव आलेले दिसेल.
९)पुढच्या वेळेला परत रूट मध्ये जायचे असल्यास फक्त “su root”आणि पासवर्ड दिला कि आपण रुट मध्ये लॉग एन होतो.
अधिक महितीसाठी खालील छायाचित पहा.
आता आपण सज्ज झाले आहात टर्मिनल चा पूर्णतः वापर करण्यासाठी…
टर्मिनलच्या कमांड्स :
खालील शेल कमांड्स लिनक्स व युनिक्स साठी सेमच आहेत.
ls :हि कमांड चालू डिरेक्टरी मधील फाईल आणि फोल्डर दाखवते.
pwd :कमांड चालू डिरेक्टरी कोणती त्या डिरेक्टरीचे लोकेशन दाखवते.
ps :हि कमांड संगणकातील चालू प्रोसेस दाखवते.
cat : हि कमांड चालू फाईल मधील कंटेंट दाखवते.
cp :हि कमांड फाईल कॉपी साठी वापरतात यात cp जुनी फाईल नवीन फाईल असे वापरतात.
mv :हि कमांड फाईल चे नाव बदलण्यासाठी वापरतात. mv जुने नाव नवीन नाव.
rm: हि कमांड फाईल डिलीट किंवा रिमुव्हल साठी वापरतात.
echo :हि कमांड अर्ग्युमेंट पाठवण्यासाठी वापरतात.
grep :एखाद्या फाईल मधून विशिष्ट शब्द असणारी ओळ शोधणे. grep शब्द फाईलचे नाव
sort :एखादी फाईल वाचून त्यातील डाटा ओळीने लावला जातो आणि तो परत फाईल मध्ये लिहला जातो.
mkdir :नवीन डिरेक्टरी तयार करणे.
exit :टर्मिनल बंद करणे.
[Ref:Unix Made Easy:Tata McGrow-hill:Muster]
व्हर्चुअल एडीटर:
टर्मिनल मध्ये प्रोग्रेम लिहिण्यासाठी व्हर्चुअल एडीटर म्हणजेच VI एडिटर वापरतात.
त्याचेच सुधारित व्हर्जन VIM हे पण लिनक्स ने दिलेले आहे फक्त त्यात कोड निरनिराळ्या कलर कोड मध्ये दिसतो बाकी VIM हे अंतर्गत vi एडीटरच वापरात असते.
vi एडीटर हा एकतर कमांड मोड मध्ये किंवा इन्सल्ट मोड मध्ये चालतो म्हणजे एक तर कोड लिहू शकतो नाहीतर कोड मध्ये बदल करू शकतो पण दोन्ही एकाच वेळी नाही.
कमांड मोड मध्ये एडीटर रीड ओन्ली मोड मध्ये चालतो.
प्रथम vi फाईल चे नाव अशी कमांड देऊन आपण फाईल एडीटर मोड मध्ये उघडू शकतो.
नंतर i बटन दाबून मग आपण त्या एडीटर मध्ये लिहू शकतो.लिहून झाल्यवर Esc बटन दाबल्यावर एडीटर रीड ओन्ली मोड मध्ये जातो.
कर्सल हलवण्यासाठी h, j,k,l हि बटणे वापरतात.
एडीटरच्या फाईल मधून एखादा शब्द शोधायचा असल्यास /शब्द असा शोधला जातो.आणि पुढचा शब्द पाहण्यासाठी परत n बटन दाबून नेक्ट जाता येते.
एडीटर मधून बाहेर पडण्यासाठी Ctrl+Q बटन दावाव आणि नंतर q! कमांड वापरावी. आणि फाईल सेव्ह करून बाहेर पडण्यासाठी wq!हि कमांड वापरावी.
एखादी ओळ डिलीट करण्यासाठी dd हि कमांड वापरावी.
एखादी ओळ जर चुकून डिलीट झाली असेल तर तिला परत आणण्यासाठी u कमांड वापरावी.
एखादे अक्षर डिलीट करण्यासाठी कमांड मोड मध्ये जाऊन त्या अक्षरावर कर्सलनेऊन x बटन दाबावे.
एखाद्या शब्दाच्या पुढून चालू कारचे असल्यास त्या शब्दावर जाऊन a हे बटन दाबा
